Powiat brzeski, gmina Grodków
(nazwa niemiecka: Koppitz, w latach 1936-45 Schwarzengrund, Kreis Grottkau)
Rys historyczny i stan obecny:
Z zachowanych informacji źródłowych wynika, że Kopice w 1360 r. były siedzibą rodu von Borsnitz. Kiedy dokładnie powstała miejscowość i w jakich okolicznościach stała się własnością rycerską trudno ustalić. Ród von Borsnitz należał do starej szlachty śląskiej, a jego przedstawiciele byli blisko związani z Piastami brzeskimi, opolskimi oraz oleśnickimi. Niemniej znanym i możnym rodem byli kolejni właściciele Kopic (od 1450 r.) von Beesowie. Od pierwszej połowy XVI w. wieś należała do von Neckernów, po których majątek przejęła rodzina Heymann von Rosenthal. Na początku XVIII w. dobra kupił Gotfryd von Spaetgen. Pomimo dwóch małżeństw posiadał on tylko córki, najmłodsza z nich Anna Katharina Hedwiga wyszła za mąż za Josefa Alberta von Francken-Sierstorpff i wniosła mu w posagu Kopice. Za panowania von Sierstorpffów, w latach 80-tych XVIII w. w Kopicach przebudowano istniejący pałac w stylu klasycystycznym. Trudno określić kiedy w wiosce powstała pierwsza rezydencja i przez kogo została zbudowana. Pałac w klasycystycznej formie stworzonej przez architekta Jana Rudolpha przetrwał niecały wiek. W 1859 r. dobra nabył hrabia Hans Ulrich Gotthard von Schaffgotsch, małżonek Joanny Gryszczyk, przybranej córki Karola Godulli. W latach 1868-97 na ich zlecenie według projektów Carla Johanna Lüdeckego i Karla Heidenreicha przebudowano rezydencję w stylu neogotyckim. W rękach rodu von Schaffgotsch majątek pozostał do 1945 r. Po wojnie na bazie znacjonalizowanego folwarku stworzono Państwowe Gospodarstwo Rolne. Pałac przetrwał działania wojenne bez większych zniszczeń, niestety brakowało mu dobrego opiekuna. Zabytek systematycznie okradano z cenniejszych elementów, a ślady zacierano za pomocą pożarów, doprowadzając pałac do kompletnej ruiny. W 1990 r. za nieprawdopodobnie niską cenę pozostałości rezydencji Schaffgotsów wraz z parkiem zostały sprzedane prywatnemu inwestorowi. Właściciel ten przez kilkanaście lat nie podjął żadnych działań zabezpieczających ruinę przed całkowitą zagładą. Naciski władz konserwatorskich oraz procesy sądowe sprawiły, że w 2008 r. odsprzedał to co zostało z zabytku firmie Zarmen z Chorzowa. Nowy właściciel szybko rozpoczął prace renowacyjne, jednak po niecałym roku z różnych przyczyn roboty zostały wstrzymane, a dalszy los pałacu znowu jest bardzo niepewny. Teren wokół otoczony jest ogrodzeniem, nie ma możliwości zwiedzania zabytku. Ze względu na liczne akty wandalizmu oraz zagrożenie katastrofą budowlaną obiektu pilnuje firma ochroniarska.
Zdjęcia fasady (elewacji zachodniej) i wieży w północno-zachodnim narożniku
Ruiny neogotyckiego pałacu zbudowanego na nieregularnym planie zbliżonym do litery „L”. Budynek murowany z cegły, pierwotnie potynkowany, wzniesiony na wysokich piwnicach, trzykondygnacjowy, nakryty był wysokimi dachami wielospadowymi. Fasada (elewacja zachodnia) piętnastoosiowa, flankowana dwiema wieżami (cylindryczną i kwadratową), z centralnym ryzalitem, zwieńczonym bogato zdobionym szczytem, poprzedzonym portykiem podtrzymującym taras. W narożniku północno-zachodnim czworoboczna wieża, kryta ostrosłupowym hełmem. Od południa pałac zamykała dwukondygnacyjna kaplica, nakryta sklepieniem krzyżowo-żebrowym. W korpusie centralnie umieszczono sień z klatką schodową. Malowniczą bryłę budynku tworzyły liczne wieże, wieżyczki, wykusze, szczyty, sterczyny, gzymsy, detale architektoniczne i rzeźbiarskie wykonane zarówno z kamienia jak i cegły. Obecnie tylko resztki tych elementów zdobią elewacje zniszczonego pałacu.
Zdjęcia kaplicy i elewacji południowej pałacu
Wokół pałacu w Kopicach rozciąga się zaniedbany park krajobrazowy o powierzchni prawie stu hektarów. Założone w nim liczne stawy, między innymi otaczające z trzech stron rezydencję, sprawiły, że mówiono o niej „pałac na wodzie”. W pobliżu założenia pałacowo-parkowego znajduje się dawny folwark, który pozostaje pod zarządem Agencji Nieruchomości Rolnych. Jedynie dawny budynek mieszkalny administratora majątku jest własnością prywatną. Neobarokowy budynek, murowany z cegły, potynkowany, podpiwniczony, wzniesiony na planie prostokąta, dwukondygnacjowy, nakryty wysokim dachem czterospadowym z powiekami. Ozdobiony tarasem, ryzalitem i centralnie umieszczoną wieżą jest nie mniej efektowny niż niejeden pałac. Cenne budynki gospodarcze dawnego folwarku, bogato ozdobione detalem architektonicznym, pozostają w znacznie lepszym stanie niż sam pałac.
Fotografie parku i budynków folwarcznych w Kopicach
Informacje praktyczne i dojazd:
Do Kopic można dotrzeć komunikacją publiczną, jest to jednak niezwykle trudne. W ciągu dnia w miejscowości zatrzymują się dwa autobusy PKS kursujące na trasie Opole – Grodków. Do Opola można bez problemu dojechać pociągiem z Gliwic lub Katowic. Nieco częściej dojeżdżają do Kopic PKS-y z Grodkowa i Niemodlina, ale dotarcie do tych miejscowości nie jest łatwe. Wybierającym podróż samochodem proponuję jechać z Gliwic autostradą A4 do węzła Prądy, a dalej DK 46 w kierunku Nysy. Za miejscowością Brzęczkowice, należy skręcić w prawo w DK 385. Droga ta prowadzi przez środek Kopic, ruiny pałacu oraz folwark znajdują się na lewo od niej, budynek administratora majątku na prawo. Odległość: w jedną stronę około 110 km. Na miejscu samochód można zostawić na poboczu drogi prowadzącej do gospodarstwa rolnego.
Damian Dąbrowski,
Luty 2010 r.
Zdjęcia elewacji ogrodowej (wschodniej) pałacu w Kopicach
Zdjęcia elewacji północnej
