Powiat namysłowski, gmina Namysłów
(nazwa niemiecka: Kaulwitz, Kreis Namslau)
Rys historyczny i stan obecny:
Miejscowość wzmiankowana po raz pierwszy w 1270 r. pod nazwą „Kowalowicz”. W nieznanych okolicznościach najpóźniej w XV w. Kowalowice zostały majątkiem rycerskim. W 1426 r. właścicielem Kowalowic był Hilarius von Naefe z Objazdy. Miejscowość należała również do jego syna Niklasa, a następnie wnuka Hilariusa (wspomniany w źródle 1496 r.) i prawnuka Hieronima (wymieniony w dokumencie z 1511 r.). Prawdopodobnie w posiadaniu rodziny Naefe majątek pozostał nieprzerwanie do początku XVIII w., kiedy jego właścicielem był Joachim Aleksander von Naefe z Objazdy. Po nim Kowalowice i Ligotę Polską odziedziczył Joachim Wacław von Naefe. Następnie majątek w Kowalowicach należał do rodzin von Salish i von Siegroth. W 1812 r. posiadłość kupił Jan Edgar Henckel von Donnersmarck, ordynat majoratu Gręboszów. Dobra w rękach jego krewnych pozostały do końca drugiej wojny światowej. Losy majątku po 1945 r. są mało znane. Upaństwowioną posiadłość przekazano zapewne miejscowemu Państwowemu Gospodarstwu Rolnemu, po jego upadku pałac pozostaje nieużytkowany.
Pałac w Kowalowicach to budynek murowany z cegły, potynkowany, wzniesiony na planie zbliżonym do kwadratu, dwukondygnacjowy, nakryty wysokim dachem naczółkowym. Fasada pięcioosiowa, z centralnym pozornym ryzalitem zwieńczonym trójkątnym przyczółkiem z kartuszem herbowym. Symetrię fasady zakłóca niewielka jednoosiowa przybudówka. Pałac łączy się poprzez boczną ścianę z drugim budynkiem, prawdopodobnie oficyną, bądź też starszym dworem, ustalenie jego pochodzenia wymaga przeprowadzenia badań historycznych i budowlanych. Budynek ten jest murowany z cegły, dwukondygnacjowy, nakryty dachem siodłowym. Fasada jedenastoosiowa, z asymetrycznym dwuosiowym ryzalitem mieszczącym główne wejście. Pałac obecnie niezagospodarowany, jest zabezpieczony przed wejściem, prawdopodobnie stanowi własność prywatną. Przylegający do niego budynek pełni funkcję mieszkaniowe.
Do pałacu przylega rozległy park krajobrazowy (5 ha) z cennymi okazami starodrzewu. W parku występuje 28 gatunków drzew i krzewów, przy czym przeważa drzewostan liściasty. Ciekawsze okazy dendrologiczne: dąb szypułkowy (pomnik przyrody), platan klonolistny, wiąz szypułkowy. W parku znajdują się dwa wzniesienia widokowe, na jednym z nich, otoczonym wodą, zbudowano drewnianą kapliczkę. W pobliżu pałacu i parku zachowane budynki gospodarcze dawnego folwarku.
Do rejestru zabytków sztuki w Kowalowicach wpisano: kościół parafialny p.w. Niepokalanego Poczęcia NMP (17.12.2004 r., nr rej.: A-34/2004) i park (29.01.1980 r., nr rej.: 41/80).
Informacje praktyczne i dojazd:
Dojazd do Kowalowic komunikacją publiczną jest trudny i czasochłonny. W pierwszej kolejności należy dotrzeć do Namysłowa, najlepiej pociągiem z Katowic lub Tarnowskich Gór, z przesiadką w Kluczborku, następnie z Namysłowa do Kowalowic kursują autobusy PKS. Autobusy te jeżdżą rzadko (8 kursów) i tylko w dni robocze. Podróżującym samochodem proponuję jechać z Gliwic autostradą A4 w kierunku Wrocławia do węzła Nogawczyce, następnie DK 88 do Strzelec Opolskich i dalej DK 94 do Opola. Z Opola do Namysłowa najkorzystniej jechać DK 454. Z Namysłowa (wyjazd z miasta ul. Braterską) do Kowalowic prowadzi lokalna droga, przez miejscowość Objazda. Odległość: w jedną stronę około 135 km. Na miejscu samochód można zostawić przy bocznej ulicy na skraju parku, w pobliżu drewnianej kaplicy. Do dworu trzeba dojść przez park.
Damian Dąbrowski,
Lipiec 2010 r.
