Powiat ząbkowicki, gmina Ciepłowody
(nazwa niemiecka: Kosemitz, Kreis Nimptsch, od 1932r. Kreis Frankenstein)
Pierwsza wzmianka o miejscowości: 1371r.
W XVII w. majątek w Koźmicach należał do rodziny von Niemitz. Jednym z przedstawicieli tego rodu, był Joachim von Niemitz (zm. 1669r.), właściciel Przerzeczyna, Koźmic i Karszowic koło Ząbkowic Śląskich. Pełnił on między innymi funkcję starosty okręgów sądowych Strzelina i Niemczy, zasiadał także w radzie księstwa legnickiego. Joachim von Niemitz był trzykrotnie żonaty. Z pierwszego małżeństwa, z baronową Anną Heleną (zm.1642r.) von Bibran u. Modlau miała córkę Helenę Konstancję (ur. 1640r., zm. 1660r.). Pod koniec siedemnastego stulecie dobra Koźmice należały do C.H. von G., małżonka H.E. von Loeben. W 1696r. ufundowali oni w miejscowości barokowy pałac. W pierwszej połowie XIX w. właścicielami majątku był rodzina von Netz, między innymi wzmiankowany w 1845r. Ernst Leopold von Netz. W 1886r. dobra w Koźmicach o powierzchni 223ha posiadał Alfred von Köckritz. W jego rękach pozostały one co najmniej do 1902r. W tym czasie dzierżawił je Friedrich von Köckritz. W 1905r. właścicielem majątku w dalszym ciągu liczącego 223ha był Ludwig von Köckritz. W 1916r. Ludwig von Köckritz w znacznym stopniu przebudował pałac w Koźmicach. Posiadłość należała do niego do 1931r. W imieniu Ludwiga von Köckritz w latach 1905-1930 majątkiem zarządzał Wilhelm Bohde. W 1931r. dobra w Koźmicach (225ha) nabył hrabia Heinrich Caspar von Francken-Sierstorpff. Prawdopodobnie posiadłość pozostała w rękach rodziny von Francken-Sierstorpff do końca drugiej wojny światowej , następnie w Polsce Ludowej została znacjonalizowana i przekazana Państwowemu Gospodarstwu Rolnemu. Gospodarstwo wykorzystywało pałac jako wielorodzinny budynek mieszkaniowy. Przyczyniło się to do dewastacji budynku, a zwłaszcza jego wnętrz, podzielonych na mniejsze pomieszczenia. Po upadku PGR-u majątek podlegał rządowym agendom – Agencji Własności Rolnej Skarbu Państwa i następnie Agencji Nieruchomości Rolnej. Kilka lat temu pałac wraz z otaczającym go parkiem i zabudowaniami gospodarczymi został sprzedany Państwu Alford. Nowi właściciele przeprowadzili generalny remont wnętrz rezydencji przywracając im wygląd z czasów świetności. Obecnie odnowienia wymagają jeszcze elewacje pałacu oraz budynki dawnego folwarku. Państwo Alford szukają nowego inwestora i starają się sprzedać posiadłość. Teren wokół majątku ogrodzony, wejście za zgoda właścicieli.
Pałac
Barokowy pałac w Koźmicach został wzniesiony w 1696r. W 1916r. rezydencja została przebudowana i rozbudowana o dodatkowe skrzydło. Budynek murowany z cegły, potynkowany, dwuskrzydłowy, wzniesiony na rzucie zbliżonym do litery „L”, częściowo podpiwniczony, dwukondygnacyjny, z mieszkalnym poddaszem, nakryty dachami naczółkowymi z nowszymi lukarnami i wystawkami. Fasada (elewacja zachodnia) sześcioosiowa, z centralnie usytuowanym głównym wejściem, ozdobionym portykiem kolumnowym, flankowanym dwoma pilastrami. Portyk wieńczy przerwany … Część środkową fasady akcentuje trzyosiowa wystawka, zamknięta trójkątnym naczółkiem z nim kartusze herbowe fundatorów. W pn.-wsch. narożnik nowszego skrzydła wtopiona okrągła, trzykondygnacyjna wieża, będąca dominantą obiektu. Elewacje o skromnej dekoracji, z wydatnym gzymsem przepaskowym między kondygnacjami i prostokątnymi obramowaniami otworów okiennych. Korpus o układzie dwutraktowym z centralną sienią, mieszczącą klatkę schodową. W pałacu znajduje się ponad pięćdziesiąt pomieszczeń, są one nakryte płaskimi stropami. Jedynym wyjątkiem jest sala w pn.-wsch. narożniku korpusu, być może dawna kaplica, z zachowanymi sklepieniami krzyżowymi. We wnętrzach zachowana część oryginalnych parkietów, stolarka okienna i drzwiowa, drewniane okładziny ścienne i kilka ciekawych kominków.
Pałac otacza park krajobrazowy o powierzchni 6ha. W drzewostanie przeważają gatunki liściaste: dęby szypułkowe, lipy drobnolistnego, kasztanowce. Warto również zwrócić uwagę na platan klonolistny i żywotniki olbrzymie. Obok rezydencji zabudowania gospodarcze folwarku i dawna oficyna (znajduje się na osobnej posesji, obecnie wielorodzinny budynek mieszkalny).
Zabytki w Koźmicach
Do rejestru zabytków w Koźmicach wpisano zespół pałacowy: pałac (25.06.1982r., nr rej.: 886/WŁ), park z aleją z żywotnika olbrzymiego (25.06.1982r., nr rej.: 885/WŁ).
Informacje praktyczne i dojazd
Dojazd komunikacją publiczną do Koźmic jest praktycznie nierealny, w miejscowości zatrzymują się tylko pojedyncze autobusy PKS z Wrocławia i Stronia Śląskiego. Do Wrocławia można z Górnego Śląska bez problemu dotrzeć pociągiem. Podróżującym samochodem proponuję jechać z Gliwic autostradą A4 w kierunku Wrocławia do węzła Brzezimierz, następnie DK396 do Strzelina i dalej DK39 do Łagiewnik Z Łagiewnik najlepiej jechać DK8 w stronę Ząbkowic Śląskich. Za miejscowością Przerzeczyn-Zdrój z tej ostatniej trasy należy skręcić w lewo w lokalną drogę do Koźmic. Pałac znajduje się w centrum wioski, po lewej stronie głównej ulicy. Odległość: z Gliwic w jedną stronę około 185 km. Samochód można zostawić na poboczu drogi.
Damian Dąbrowski,
Październik 2011 r.
