Powiat kłodzki, gmina Kłodzka
(w latach 1945 – 1946 Rankowo, nazwa niemiecka: Rengersdorf, Kreis Glatz)
Pierwsza wzmianka o miejscowości: początki miejscowości sięgają przełomu XIII i XIV w.
Właściciele majątku: od 1320 r. rodzina von Pannwitz, w czasach późniejszych miejscowość podzielona na kilka działów, jeden z nich pozostawał w rękach Pannwitzów aż do początku XIX w., a pozostałe na przestrzeni wieków należały między innymi do klasztoru Augustianów z Kłodzka, Zakonu Kawalerów Maltańskich. Właścicielem części Krosnowic był także Karol Maksymilian von Mitrowitz und Nemischl, od 1707 r. starosta hrabstwa kłodzkiego. W 1768 r. majątek ten należał do barona Franciszka á Paulo von Mitrowski. W rękach tej rodziny posiadłości w hrabstwie kłodzkim pozostawały do XIX wieku. Od początku dziewiętnastego stulecia jedna z posiadłości w Krosnowicach były własnością rodziny von Lindheim z Żelazna. Podział miejscowości na kilka działów utrzymał się aż do dwudziestego stulecia. Według książki adresowej z 1905 r. do kościoła katolickiego należał niewielki majątek (59 ha), zw. Pffarhof. Właścicielem Mittel-Rengersdorf, o powierzchni 100 ha, zwanego też Pannwitzhof, był Alfred Weltzel, Nieder-Rengersdorf, liczący 126 ha, należał do Richarda Rothera (w rękach jego rodziny od 1853 r.), a największy majątek Ober-Rengersdorf (222 ha), posiadał Freiherr Josef von Humbracht. W 1921 r. właścicielami poszczególnych dóbr byli: kościół katolicki – Pffarhof, Pani Maria Weltzel, z domu Scholz (własność rodziny od 1809 r.) – Mittel-Rengersdorf, Theodor Friedrich – Nieder-Rengersdorf, Freiherr Franz von Humbracht – Ober-Rengersdorf (w posiadaniu rodziny od 1829 r.). Kilkanaście lat później, w 1937 r. sytuacja wyglądała następująco: Pffarhof w dalszym ciągu należał do kościoła katolickiego, właścicielką Mittel-Rengersdorff była Pani Maria Röhr (nazwisko po drugim mężu, wcześniej Weltzel), z domu Scholz, Nieder-Rengersdorff posiadał Christ Friedrich, a Ober-Rengersdorf spadkobiercy Jüttnera. Po drugiej wojnie światowej wszystkie majątki zostały znacjonalizowane i przekazane w zarząd Państwowemu Gospodarstwu Rolnemu.
Pałac nr 22 – Krosnowice Górne
Barokowy pałac wzniesiony w latach 1729-1730, być może z wykorzystaniem murów średniowiecznej wieży rycerskiej von Pannwitzów. Przebudowany w 1829 r., na początku XX w. oraz remontowany w 1976 r. Budynek murowany z cegły, potynkowany, zbudowany na planie prostokąta, dwukondygnacjowy, nakryty dachem łamanym z lukarnami. Fasada dziewięcioosiowa, z centralnie usytuowanym wejściem ozdobionym barokowym portalem, z balkonem, z kamienną ażurową balustradą. Na osi elewacji tylnej wydatny, dwukondygnacjowy ryzalit. Elewacje ozdobione boniowanym przyziemiem, uszatymi obramowaniami otworów okiennych, płycinami nad- i podokiennymi, wydatnym gzymsem wieńczącym i podziałem lizenowym piętra. Układ wnętrz dwu- i trzytraktowy, z centralnie usytuowaną sienią i klatką schodową. W części pomieszczeń parteru zachowane sklepienia kolebkowe z lunetami. Wokół pałacu zachowane resztki dawnego parku krajobrazowego. Obecnie pałac pełni funkcję wielorodzinnego budynku mieszkalnego i można go zobaczyć tylko z zewnątrz.
Dwór nr 202
Pochodzący z XVI w. dwór wzniesiony nad wysokim brzegiem rzeki Białej Lądeckiej, przebudowany w XVIII w. w stylu barokowym. Budynek murowany z kamienia i cegły, potynkowany, zbudowany na rzucie prostokąta, trzykondygnacjowy, nakryty wysokim dachem czterospadowym z powiekami, wykonanym z dachówki. Fasada sześcioosiowa, o częściowo zmienionym układzie otworów okiennych, z centralnie położonym wejściem głównym, umieszczonym w niewielkim murowanym ganku. Skromne elewacje zachowały ślady podziałów ramowych i obramowania otworów okiennych z kluczem. Jedna z bocznych elewacji dworu połączona z budynkiem gospodarczym. Dwór w Krosnowicach jest obecnie wykorzystywany jako wielorodzinny budynek mieszkalny, dlatego jego wnętrza są niedostępne do zwiedzania.
Zabytki w Krosnowicach
Do rejestru zabytków w Krosnowicach wpisano między innymi: kościół parafialny p.w. św. Jakuba (14.03.1960 r., nr rej.: 657), cmentarz kościelny obronny, mur z obejściem podcieniowym, kostnica, dom przedpogrzebowy (31.12.1982 r. i 28.09.2005 r., nr rej.: 910/WŁ) oraz zespół pałacowy w Krosnowicach Górnych: pałac (11.10.1960 r., nr rej.: 783) i park (18.09.1981 r., nr rej.: 852/WŁ).
Informacje praktyczne i dojazd
W miejscowości znajduje się dworzec kolejowy Krosnowice Kłodzkie, na którym zatrzymują się pociągi z Kłodzka, Międzylesia i Wrocławia. Dojazd do Krosnowic zapewniają również autobusy PKS z Kłodzka. Podróżującym samochodem proponuję jechać z Gliwic autostradą A4 w kierunku Wrocławia do węzła Prądy, następnie DK 46 do Kłodzka. Z centrum Kłodzka należy wyjechać ulicą Bohaterów Getta i kontynuować podróż ulicą Korczaka prowadzącą do Krosnowic. Odległość: w jedną stronę około 185 km.
Pałac (nr 22) znajduje się przy drodze do Starej Łomnicy, po jej prawej stronie, samochód można zaparkować przy dawnej rezydencji. Dwór (nr 202) położony jest na lewo od drogi do Żelazna, samochód można zaparkować przy sklepie tuż obok.
Damian Dąbrowski,
Styczeń 2011 r.