Powiat oławski, gmina Domaniów
(nazwa niemiecka: Kochern, Kreis Ohlau)
Pierwsza wzmianka o miejscowości: 1288r.
Rys historyczny i stan obecny:
Początkowo Kuchary należały do właścicieli pobliskich Danielowic. W 1341r. w miejscowości wzmiankowany był Berthold von Zindel. Następnie Kuchary zostały podzielona na dwie części. W 1358r. ich właścicielami byli Cunczo von Borsnitz i Henning Ome. Kolejna wzmianka o posiadaczu majątku w Kucharach pochodzi dopiero z 1664r. W tym czasie wioska należała do Kaspra Bernarda von Eckwart z Maszyc i Nowej Wsi koło Strzelina. Przed końcem XVII w. Kuchary przeszły w ręce Jerzego Fryderyka von Nimptsch (ur. ok. 1638r., zm.1705r.). Następnie wioska w 1714r. należała do rodziny von Prittwitz. W drugiej połowie osiemnastego stulecia miejscowość była własnością przedstawicieli rodu von Salisch. W rękach spadkobierców rodziny von Salisch jakiś majątek w Kucharach pozostał przynajmniej do 1830r. Od 1839r. właścicielem dóbr był Otto Walter, wzmiankowany również w 1845r. W 1853r. posiadłość w Kucharach nabyła rodzina Stein. W księgach adresowych z lat 1876-1894 wymieniony był Louis Stein. W 1886r. majątek w Kucharach liczył 260ha, w tym 248ha pól uprawnych, 9ha łąk, 1ha lasów, 2ha parku, dróg i podwórzy gospodarczych. Kolejnymi właścicielami dóbr byli: Ludwig Stein (wzmiankowany w latach 1902-1921) i Friedrich Andreas Stein (wspomniany w 1930 i 1937r.). W 1937r. powierzchnia majątku rodziny Stein wynosiła 289,5ha, w tym 266ha pól uprawnych, 5ha łąk, 1ha pastwisk, 7,5ha lasów, 10ha park, ogród oraz dróg i podwórzy gospodarczych. Prawdopodobnie Friedrich Andreas Stein pozostał właścicielem posiadłości do końca drugiej wojny światowej. W czasach Polski Ludowej pałac w Kucharach należał do Stacji Hodowli Roślin w Polwicy. W budynku znajdowały się biura, mieszkania i świetlica. Działał także Klub Prasy i Książki „Ruch”. Niestety prawdopodobnie nie przeprowadzano bieżących remontów i już w latach osiemdziesiątych XX w. pałac określano jako zdewastowany. W 1995r. właścicielem zabytku została firma Agro-Pol sp. z o.o., która przejęła znaczną część majątku po SHR w Polwicy. Po upadku tej spółki na początku XXI w. pałac w Kucharach znalazł się w gestii Agencji Nieruchomości Rolnych. W ostatnim czasie prawdopodobnie został sprzedany osobie prywatnej.
Pałac
Dwór w Kucharach był wzmiankowany już w 1819r. Obecnie istniejący pałac datuje się na 1907r. Być może neorenesansowy budynek rodzina Stein zbudowała w miejscu starszej siedziby, a może data 1907 oznacza tylko jej przebudowę. Pałac murowany z kamienia i cegły, pierwotnie potynkowany, założony na planie czworoboku, o bryle rozczłonkowanej przez ryzality i niewielką wieżę, dwukondygnacyjny, z częściowo użytkowym poddaszem, nakryty wysokimi dachami wielospadowymi. Fasada (elewacja północna) asymetryczna, siedmioosiowa, z wydatnym ryzalitem mieszczącym główne wejście do budynku. Od wschodu zamknięta trzykondygnacyjnym ryzalitem, zwieńczonym neorenesansowym szczytem. W elewacji ogrodowej centralny, dwuosiowy, trzykondygnacyjny pozorny ryzalit, z dodatkowym wejściem, poprzedzonym tarasem ze schodami. Na zachód od ryzalitu w drugiej kondygnacji znajduje się niewielka loggia. W narożniku południowo-zachodnim wzniesiono trzykondygnacyjną ośmioboczną wieżę, częściowo wtopioną w korpus pałacu. Elewacja zachodnia czteroosiowa, z centralną częścią zaakcentowaną szczytem z tarczą zegarową. Elewacje budynku mocno zaniedbane, na znacznej powierzchni pozbawione tynku i ozdobnych detali. Wnętrza niedostępne. Miejscami kiepski stan dachu wskazuje na co najmniej częściowe uszkodzenie drewnianej więźby. Przełożone dachówki świadczą natomiast, że budynek jakiś czas temu musiał być zalewany wskutek opadów deszczu i śniegu. Obecnie pałac jest własnością prywatną. Teren wokół dawnej rezydencji i otaczającego ją parku został ogrodzony. Ze względu na położenie budynku część jego elewacji można bez problemu zobaczyć z większej odległości, spoza ogrodzenia. Na zachód od pałacu rozciągają się zabudowania dawnego folwarku wzniesione wokół prostokątnego dziedzińca. Niektóre z nich doprowadzono do kompletnej ruiny.
Zabytki w Kucharach
Do rejestru zabytków w Kucharach wpisano zespół pałacowy (23.05.1989r., nr rej.: 623/W): pałac, folwark i park (osobny wpis z 27.12.1984r., nr rej.: 558/W).
Informacje praktyczne i dojazd
Dojazd komunikacją publiczną do Kuchar zapewniają nieliczne autobusy PKS z Oławy, Strzelina i Wrocławia. Z Górnego Śląska do Oławy i Wrocławia można dotrzeć pociągiem. Podróżującym samochodem proponuję jechać z Gliwic autostradą A4 w kierunku Wrocławia do węzła Brzezimierz, a następnie DK396 w stronę Oławy. Z tej ostatniej trasy należy skręcić w lewo w lokalną drogę prowadzącą do Kuchar przez Skrzypnik, Domaniów, Piskorzówek i Danielowice. Odległość: z Gliwic w jedną stronę około 150km. Dawny folwark, pałac i park znajdują się na początku wioski, na południe od głównej drogi. Samochód można zostawić w pobliżu zrujnowanych pofolwarcznych zabudowań.
Damian Dąbrowski,
Marzec 2012 r.
