Powiat krapkowicki, gmina Strzeleczki
(nazwa niemiecka: Kujau, Kreis Neustadt O.S.)
Rys historyczny i stan obecny:
Wieś po raz pierwszy wzmiankowana w XIV wieku, należała w średniowieczu do znaczącej rodziny von Bees. Jedna z linii tego rodu podpisywała się „z Kujaw” co świadczy, że w tej miejscowości znajdowała się ich rezydencja. Niestety nie ma ona nic wspólnego z obecnie istniejącym pałacem i trudno określić jej dokładną lokalizację. Popierających ruch husycki Beesów z Kujaw po śmierci księcia opolskiego Bolka V spotkała katastrofa. Książęta opolscy Jan i Mikołaj odbierali tej rodzinie wszystkie majątki. Od tego czasu Kujawy często zmieniały właścicieli. Bardziej znani posiadacze miejscowości to: Baltazar Pückler von Groditz (w 1583 r. ufundował w wiosce murowany kościół), rodzina von Oppersdorff (XVII wiek), hrabia Antoni von Schaffgotsch, krewny biskupa wrocławskiego księcia Filipa Gottharda von Schaffgotsch (II połowa XVIII wieku). Sytuacja własnościowa ustabilizowała się w Kujawach dopiero w XIX wieku, gdy to w 1863 r. bracia Ernst, Albert i Wilhelm Lidheim zu Ullersdorf sprzedali Kujawy majorowi Thiele-Wincklerowi von Miechowitz. W rękach jego potomków majątek pozostał do 1945 roku. Później w rezydencji Thiele-Wincklerów mieściła się dyrekcja Państwowej Stadniny Koni w Mosznej, szkoła podstawowa, biblioteka oraz mieszkania.
Obecny pałac w II połowie XIX wieku, być może w miejscu barokowej rezydencji, wzniósł Hubert von Thiele-Winckler. Dwuskrzydłowy budynek wzniesiony na planie litery „L” został przebudowany przez jego syna Franza Huberta po 1900 roku. W 1908 r. rodzina von Thiele-Winckler przeniosła do pałacu w Kujawach zarząd główny swojego majątku. W rok później dobudowano do niego skrzydło północne i budynek otrzymał kształt jaki możemy dziś oglądać.
Neobarokowy pałac murowany z cegły, otynkowany, zbudowany z prostokątnych skrzydeł z trzech stron obejmujących dziedziniec. Wszystkie skrzydła dwukondygnacjowe, nakryte wysokimi dachami mansardowymi z lukarnami i powiekami. Bryłę budynku o regularnym rytmie prostokątnych okien urozmaicają płytkie ryzality zwieńczone szczytami ze spływami oraz gzyms międzypiętrowy. Na osi elewacji południowej skrzydła północnego umieszczono wejście ozdobione portalem wykonanym z piaskowca. Podobny kamienny portal znajduje się w skrzydle zachodnim. Ponad nim umieszczono kartusz herbowy.
Pałac od północy i zachodu obejmuje niewielki park ze stawem zamienionym w zbiornik ppoż. Na północ od parku znajdują się pochodzące z II połowy XIX wieku zabudowania folwarczne. Teren wokół pałacu i parku ogrodzony, budynek zabezpieczony przed wejściem. Pałac w dobrym stanie technicznym jest własnością prywatną. Niestety od lat jego właściciel nie potrafi odpowiednio zagospodarować zabytku, dlatego przyszłość pałacu w Kujawach jest bardzo niepewna. Odwiedzając wioskę warto zobaczyć renesansowy kościół p.w. Świętej Trójcy.
Informacje praktyczne i dojazd:
Do Kujaw można dojechać komunikacją publiczną jednak nie jest to łatwe i wymaga kilku przesiadek. Najpierw trzeba dojechać do Gogolina, najlepiej z Gliwic pociągiem z przesiadką w Kędzierzynie – Koźlu, następnie z Gogolina do Kujaw można dotrzeć autobusem, niestety kursuje on bardzo rzadko, dlatego lepiej z Gogolina wpierw podjechać PKS-em do Krapkowic, skąd jest już więcej autobusów w kierunku Kujaw. Samochodem proponuję jechać z Gliwic autostradą A4 aż do węzła Krapkowice, a następnie DK 409 w kierunku Prudnika. Droga ta prowadzi przez sam środek Kujaw, pałac znajduje się po jej prawej stronie, jest wyraźnie widoczny z ulicy. W jedną stronę około 75 km. Samochód można zostawić na parkingu przy kościele. Będąc w Kujawach warto zwiedzić pałace w Mosznej i Dobrej.
Damian Dąbrowski,
Sierpień 2009 r.
