Powiat górowski, gmina Góra
(nazwa niemiecka Ellguth Ober und Nieder, Kreis Guhrau)
Zabytki w Ligocie
Do rejestru zabytków w Ligocie został wpisany zespół pałacowy: pałac, dom stangreta, kuźnia, płatkarnia, budynek mieszkalny – dwojak, park pałacowy (wszystko pod nr rej.: A/3614/1122A z 27.04.1988r.).
Ponadto w ewidencji zabytków uwzględniono szkołę podstawową i stodołę pod nr 36.
Miejscowość wzmiankowano w 1310 roku jako Elgota. W 1791 roku wieś składała się z dwóch części. W Ligocie Dolnej znajdował się folwark, 6 gospodarstw kmieci, 2 wolnych zagrodników, 8 zagrodników omłockowych, 4 wiatraki, 11 innych domostw. Miejscowość liczyła 179 mieszkańców. Majątek należał do rodu von Lestwitz. W Ligocie Górnej wzmiankowano pański pałac, folwark, 2 wolnych zagrodników, 4 zagrodników omłockowych, 3 chałupników, 3 inne budynki. W wiosce mieszkały 93 osoby. Właścicielem dóbr rycerskich był baron Wenzel Friedrich von Stosch. Wcześniej założenie znajdowało się w rękach rodziny von Liedlau i Hansa Wolfa von Niebelschütz. W 1830 roku posiadłość w Ligocie Dolnej należała do klasztoru panien von Lestwitz z Czerniny Wielkiej. W opisie miejscowości wymieniono 29 domów, folwark, 191 mieszkańców, w tym 4 katolików, 3 wiatraki. Właścicielką włości Ligota Górna była wdowa baronowa von Stosch, z domu von Niebelschütz. W wiosce wzmiankowano 44 domy, folwark, 298 mieszkańców, w tym 3 katolików, ewangelicka szkoła, młyn wodny, 3 wiatraki. W skład Ligoty Górnej wchodziły kolonia Strumyk (Polnisch-Bortschen) i młyn wodny Feldmühle. W 1845 roku Ligota Dolna pozostawała częścią fundacji panien von Lestwitz z Czerniny Wielkiej. W wiosce znajdowało się 28 domów, folwark, 3 wiatraki. Ligota Dolna liczyła 181 mieszkańców, w tym 5 katolików. Właścicielką Ligoty Górnej była Pani Auguste Constance Amalie baronowa von Stosch. W wiosce wzmiankowano 44 domy, folwark, 281 mieszkańców, w tym 2 katolików, ewangelicką szkoła działającą od 1790 roku, młyn wodny, 3 wiatraki, 3 rzemieślników, hodowlę 720 owiec pół merynosów i 194 sztuk bydła. W skład tej części wsi wchodziły kolonia Strumyk i młyn wodny zwany Feldmühle. Baronowa Auguste von Stosch pozostała właścicielką dóbr do 1867 roku, kiedy to nabył je Conrad Christian Heinrich von Roeder (ur.1833r., zm.1900r.), w latach 1861-1869 starosta powiatu wrocławskiego, rycerz zakonu joannitów. W 1894 roku majątek liczył 383ha, w tym 217ha pól uprawnych, 43ha łąk, 96ha lasów, 27ha dróg, podwórzy gospodarczych i innych użytków. W 1900 roku włości otrzymał w spadku Carl Julius Heinrich von Roeder (ur.1865r., zm.1940r.), syn Conrada Christiana Heinricha. Carl von Roeder w latach 1901-1911 był starostą powiatu Görlitz. W 1912 roku jego majątek w Ligocie Górnej z folwarkiem w Strumyku miał powierzchnię 383ha, w tym 227ha pól uprawnych, 48ha łąk, 2ha wód, 98ha lasów, 8ha parku, ogrodu, dróg, podwórzy gospodarczych i innych użytków. W 1930 roku w Ligocie wzmiankowano Elisabeth von Roeder, z domu hrabinę Reventlow. W 1937 roku właścicielką dóbr była pastorowa Roth z domu Asta - Elisabeth von Roeder. Majątek liczył 380ha, w tym 213ha pól uprawnych, 28,5ha łąk, 20,7ha pastwisk, 3ha wód, 98ha lasów, 7ha parku, 2ha ogrodu, 0,5ha wikliny, 7,3ha dróg, podwórzy gospodarczych i innych użytków. Przy folwarku działała parowa fabryka krochmalu i płatków ziemniaczanych. Współpracowano z cukrownią, młynami i mleczarnią w Górze. W majątku prowadzono hodowlę czarnego bydła nizinnego, hodowlę buhajów, koni zimnokrwistych, niemieckiej owcy mięsnej. Posiadano własne ogiery. Działało gospodarstwo nasienne, uprawiano rośliny okopowe.
Pałac w I połowie XX wieku
Źródło: https://polska-org.pl/9069862,foto.html?idEntity=532349 (dostęp: 28.10.2022r.)
Źródło: https://polska-org.pl/7520825,foto.html?idEntity=532349 (dostęp: 28.10.2022r.)
Pałac wzmiankowano już w 1791 roku. Rezydencja została rozbudowana i przekształcona w stylu neogotyckim około 1869 roku. Budynek na rzucie prostokąta, z wydatnym ryzalitem od wschodu, podpiwniczony, dwukondygnacyjny, z częściowo użytkowym poddaszem, nakryty dachem dwu- i trzyspadowym. Bryłę pałacu urozmaicają liczne ryzality i szczyty oraz ganek kolumnowy. Elewacje ozdabiają wydatne gzymsy (między kondygnacjami i wieńczący), neogotyckie nadokienniki. Większość okien prostokątna, część ostrołukowa. W elewacji wschodniej kartusze herbowe właścicieli Conrada von Roeder oraz jego małżonki Berthy z domu von Busche-Ippenburg. Na położonym w pobliżu pałacu neogotyckim domie stangreta data inwestycji – 1872 rok.
Po 1945 roku majątek został przekazany pod zarząd Państwowego Gospodarstwa Rolnego. W pałacu urządzono mieszkania dla jego pracowników. W latach 80. XX wieku przeprowadzono remont i przebudowę zabytku. W 1988 roku w Ligocie działała Baza Mechanizacji i Transportu podległa pod PGR Kłoda Mała. Pałac był częściowo opuszczony. Obecnie zabytek nie jest w ogóle użytkowany. Budynek w znacznym stopniu zdegradowany. Pozbawiony okien i drzwi, wnętrza zdewastowane, część stropów zawalona.
Ligota położona jest około 10 kilometrów na północny-wschód od Góry. Z miasta powiatowego dojazd lokalną drogą przez Włodków Dolny i Kruszyniec. Zespół pałacowy znajduje się na południowym krańcu miejscowości.
Dokładna lokalizacja pałacu:
51.69822990677669, 16.606504894716355
Damian Dąbrowski,
Październik 2022r.
