Powiat oleśnicki, gmina Dziadowa Kłoda
(nazwa niemiecka Schönau Nieder und Ober, Kreis Oels)
Zabytki w Lipce
Do rejestru zabytków w Lipce nie został wpisany żaden obiekt. W ewidencji zabytków uwzględniono dom mieszkalny, obora, stodoła (obecnie magazyn), stodoła; szkołę; dom mieszkalny z piekarnią (nr 17); budynek mieszkalno-gospodarczy (nr 18).
Szczegółowe informacje o historii miejscowości i majątków przedstawiono w książce
Damian Dąbrowski, "Zamki, pałace i dwory Dolnego Śląska. Powiat oleśnicki".
Miejscowość wzmiankowano w 1266 roku pod nazwą Schoenaw. Majątek należał m.in. do rodów von Aulogk, von Kaldenhof, von Dyhr, von Poser, von Studnitz. W XVIII wieku pod rządami rodziny von Kessel doszło do podziału Lipki. W 1740 r. majątek górny nabył Anton Balthasar von Walther. Następnie włości należały do jego syna. Od 1783 r. ich właścicielem był Ernst Magnus von Kalisch. W 1785 r. w Lipce Górnej wzmiankowano folwark. Dobra dolne pozostały w rękach rodu von Kessel. W 1785 r. posiadał je Sylvius von Kessel. W opisie miejscowości wymieniono również folwark. W 1830 r. majątek Lipka Dolna był w rękach kapitana von Busse. W tym dziale wzmiankowano m.in. pałac i folwark,. Włości Lipka Górna posiadał hrabia von Dyhrn. W opisie miejscowości podano informacje o pałacu i folwarku. W 1845 r. cała miejscowość należała do porucznika i królewskiego szambelana Hermanna hrabiego von Dyhrn. W opisie Lipki z tego roku wymieniono ponownie dwa pałace i dwa folwarki, po jednym w każdym z działów. W 1852 r. po śmierci Hermanna von Dyhrn jego spadkobiercy sprzedali dobra i odtąd obydwie części Lipki znajdowały się w rękach różnych posiadaczy.
Lipka Dolna
W 1852 r. majątek nabył referendarz Adolf Schubert z Jeleniej Góry. Pozostał właścicielem dóbr do około 1886 roku. Według księgi adresowej z 1894 r. posiadłość należała do Ernst Adolf Schubert. W 1902 r. właścicielem dóbr był Alfred Rosenthal. W dokumentach z lat 1917-1926 wzmiankowano w Lipce Dolnej Wilhelma Saeftela. Przed 1930 r. posiadłość odziedziczyła Pani Margarete Saeftel. W jej rękach majątek pozostał do końca drugiej wojny światowej. Po drugiej wojnie światowej majątek upaństwowiono. Folwark przekazano w zarząd Spółdzielni Produkcyjnej. Po jej rozwiązaniu w 1956 roku grunty i zabudowania przejęły Kółka Rolnicze, kontrolowane przez PGR Stradomia Dolna. W 1969 r. utworzono Zakład Rolny Lipka podległy pod Kombinat Rolny Stradomia. Od 1980 r. zakład wchodził w skład Państwowego Gospodarstwa Rolnego Syców. Rezydencja prawdopodobnie została uszkodzona w końcowej fazie drugiej wojny światowej. To jednak późniejszy brak dobrego gospodarza oraz wieloletnie zaniedbania doprowadziły do ruiny zarówno dwór jak i większość zabudowań gospodarczych oraz mieszkalnych dawnego majątku. Rozebrano je i w ich miejscu wzniesiono nowsze obiekty. Przetrwał mur otaczający założenia z bramą usytuowaną na wprost rozebranej rezydencji. Po dworze już w 1987 roku nie było śladu. W miejscu gdzie stał pozostało niewielkie zadrzewienie, skromna resztka parku.
Lipka Górna
Majątek od 1852 do 1945 r. dzielił losy dóbr rycerskich w Dziadowym Moście. W 1852 r. nabył je komisarz dystryktu policyjnego Nowag. Około 1861 r. włości odkupił od niego pułkownik w stanie spoczynku von L`Estoque. W 1863 r. posiadłość znajdowała się już w rękach bankiera Jacoba Wilhelma Mossnera. W 1873 r. dobra odziedziczył jego syn rotmistrz Ernst Mossner, który w 1901 roku otrzymał nobilitację. W 1922 r. dobra otrzymał w spadku Walther Ferdinand Ernst von Mossner, syn Ernsta Viktora. W 1945 r. posiadłość została znacjonalizowana. Na bazie tego majątku nie utworzono Państwowego Gospodarstwa Rolnego. Grunty i zabudowania rozparcelowana między repatriantów. W efekcie większość budynków została porzucona i rozebrana. Do dziś przetrwały pojedyncze obiekty świadczące o istnieniu folwarku. Wśród nich jest m.in. dawna rządcówka, czworaki i jeden budynek gospodarczy. Nieznane są losy pałacu wzmiankowanego w 1830 i 1845 r. Rezydencja straciła na znaczeniu już w XIX wieku odkąd losy dóbr związane były z posiadłością w Dziadowym Moście. Pałac mógł zostać rozebrany już przed 1945 rokiem, bądź zniszczony w końcowej fazie II wojny światowej. Budynku nie pamiętają nawet najstarsi mieszkańcy miejscowości.
Lipka położona jest około 20 kilometrów na wschód od Oleśnicy. Z miasta powiatowego dojazd drogami lokalnymi przez Cieśle, Ligotę Polską i Dziadów Most. Dawna Lipka Górna to północna część miejscowości, w pobliżu drogi Dziadów Most – Wabienice. Pozostałe zabudowania majątku położone są blisko tej trasy.
Przybliżona lokalizacja nieistniejącego dworu:
51.20900947494157, 17.62315339336997
Dawna Lipka Dolna to obecnie południowa część wioski, przy drodze do Miłowic. Zabudowania pofolwarczne położone są po obydwu stronach tej drogi. Przybliżona lokalizacja nieistniejącego dworu:
51.19936040045825, 17.625935453117066
Damian Dąbrowski,
Grudzień 2024r.