Powiat nyski, gmina Paczków
(nazwa niemiecka: Fuchswinkel, Kreis Neisse)
Rys historyczny i stan obecny:
Początki historii miejscowości sięgają XIII w., w dokumentach z tego okresu wioska występuje pod nazwą „Ube silva fuit”. W czasach późniejszych zmieniono jej nazwę na Fuchswinkel. Początkowo osada była zapewne własnością biskupów wrocławskich, w nieznanych okolicznościach przeszła w ręce śląskiego rycerstwa. W drugiej połowie XV w. Lisie Kąty należały do posiadłości Joachima Czernina, członka rady biskupiej, syna Hipolita Czernina, starosty Głuchołaz, Zlatych Hor i Nysy. W 1586 r. z powodu zadłużenia Joachim sprzedał wszystkie swoje majątki Janowi Zyrowskiemu. Następnie Lisie Kąty należały do potomków Dietricha von Mansteina, który w 1563 r. otrzymał czeskie szlachectwo. Obecnie istniejący dwór został wzniesiony około 1600 r., prawdopodobnie przez rodzinę von Manstein, brak informacji na temat tego rodu uniemożliwia udokumentowanie tej hipotezy. Następne pewne wiadomości o właścicielu majątku pochodzą dopiero z II połowy XVII w. Lisie Kąty należały wtedy do burmistrza Bystrzycy Kłodzkiej, Adalberta Fryderyka Hantke, który w 1668 r. otrzymał szlachectwo czeskie. W 1694 r. posiadłość była w rękach jego syna Franciszka Ludwika, w 1721 r. wpisanego w stan rycerski z predykatem „von Lilienfeld”. Po nim dobra odziedziczył syn Karol Józef (1694-1781), radca biskupi w Nysie. Ostatnim przedstawicielem rodu był Aleksander Karol Teodor Wilhelm (ur. 1815).
Renesansowy zespół dworski z około 1600 r. w XIX w. został przebudowany w stylu neogotyckim. Po drugiej wojnie światowej zrujnowany i opuszczony. Składa się z właściwego dworu, zbudowanego na planie prostokąta i przylegającej do jego narożnika kwadratowej baszty. Budynki murowane z kamienia i cegły, potynkowane. Dwór pierwotnie parterowy, przekształcono, rozbudowując o dodatkowe piętro i ryzalit w elewacji tylnej. W zniszczonych elewacjach zachowane profilowane kamienne obramowania otworów okiennych. Wnętrza jedno i dwutraktowe, z sienią, pierwotnie na przestrzał, nakrywały sklepienia kolebkowo – krzyżowe i sufity.
Czworoboczna baszta czterokondygnacjowa, nakryta wysokim dachem czterospadowym, z nowszymi lukarnami, wykonanym z eternitu. Przyziemie mieszkalne, dwutraktowe, z centralnie umieszczoną sienią sklepioną kolebkowo. Po bokach sieni cztery pomieszczenia nakryte sklepieniami kolebkowo – krzyżowymi i kolebkowymi z lunetami. Wyższe kondygnacje baszty przekształcone na spichlerz. Elewacje neogotyckie z podwójnymi oknami ostrołukowymi i sterczynami w narożnikach.
Z basztą łączą się budynki gospodarcze rozłożone wokół prostokątnego dziedzińca. Na środku dziedzińca znajduje się nietypowy neogotycki gołębnik. W przeciwieństwie do dworu budynki dawnego folwarku są dobrze zachowane i nadal wykorzystywane. Dwór otaczał niewielki park krajobrazowy, obecnie przypominający zaniedbany las, który powoli wdziera się do ruin budynku. Na południowy – wschód od zniszczonej rezydencji znajduje się dobrze utrzymana neogotycka kaplica ufundowana w połowie XIX w. przez właścicieli miejscowości.
Obecnie dojście do ruin dworu od strony gospodarstwa rolnego jest nie możliwe. Od strony kaplicy tylko roślinność utrudnia wejście do zdewastowanego budynku. Teren wokół nie jest ogrodzony, ze względu na stan techniczny obiektu lepiej obejrzeć go tylko z zewnątrz i nie ryzykować wchodzenia do środka.
Do rejestru zabytków sztuki dnia 03.06.1964 r. pod nr 935/64 wpisano cały zespół dworski, składający się z: dworu z basztą, spichrza, gołębnika i kaplicy.
Informacje praktyczne i dojazd:
Dojazd komunikacją publiczną do miejscowości Lisie Kąty jest praktycznie nie możliwy. Do wioski dojeżdża tylko jeden PKS, wyruszający z Nysy. Do samej Nysy można bez problemu dojechać z Gliwic, z przesiadką w Kędzierzynie – Koźlu lub Opolu. Podróżującym samochodem proponuję jechać z Gliwic autostradą A4 w kierunku Wrocławia do węzła Prądy, następnie DK 46 w stronę Kłodzka. W Paczkowie należy skręcić z tej ostatniej trasy w lewo w lokalną drogę prowadzącą do Ujeźdźca, skręcając w prawo na początku tej miejscowości dojedzie się do Lisich Kątów. Odległość: w jedną stronę nieco ponad 150 km. Na miejscu samochód można zostawić przy zabudowaniach gospodarczych znajdujących się tuż obok ruin pałacu.
Damian Dąbrowski,
Lipiec 2010 r.
