Powiat wrocławski, gmina Długołęka
(nazwa niemiecka Loischwitz, w latach 1936-1945 Rehwinkel, Kreis Oels)
Zabytki w Łosicach
Do rejestru zabytków nie wpisano żadnego obiektu w Łosicach. W ewidencji zabytków znalazł się zespół dworski: dwór (nr 11), park, budynki mieszkalne (nr 10, 12, 13), dwa budynki gospodarcze, obora, spichlerz, stodoła, kuźnia.
W 1596 roku właścicielem Łosic był Friedrich von Nassengrief. Dobra należały także do von Palinowskiego, Hansa von Gaffron (1602r.), von Dreski (1653r.), Hansa Georga von Dreski (1700r.), von Elsnera (1716r.). W 1795 roku w wiosce znajdował się folwark, 14 gospodarstw chałupników, 2 gospodarstwa zagrodników. W sumie Łosice liczyły 104 mieszkańców. W 1830 roku właścicielem dóbr rycerskich był rotmistrz von Schulse. W miejscowości wzmiankowano dwór i folwark. Według źródła z 1845 roku majątek w Łosicach należał do Wilhelma von Schulse. W opisie miejscowości po raz kolejny wymieniono dwór wraz z folwarkiem. Przed 1856 rokiem majątek wszedł w skład dóbr księcia oleśnickiego Wilhelma Augusta von Braunschweig-Oels (ur.1806r., zm.1884r.) Odtąd włości w Łosicach często oddawane były w dzierżawę. W księdze adresowej z 1872 roku wymieniono dzierżawcę - Oberamtmanna Clewe. Książę Wilhelm August zmarł w 1884 roku. Należące do niego dobra zostały podzielone. Majątek Łosice znalazł się w części spadku, który przypadł królowi Saksonii Albertowi I (ur.1828r., zm.1902r.). Według księgi adresowej z 1894 roku dobra Loischwitz Rittergut mit Eichgrund und dem Buschewitz`er Antheil (Łosice, Dąbrowica i dział w Budziwojowicach) wchodziły w skład księstwa oleśnickiego (Fürstenthum Oels) należącego do króla Alberta von Sachsen. Dzierżawcą włości liczących 366ha - w tym 319ha pól uprawnych, 30ha łąk, 14ha dróg, grobli, stawów, nieużytków, 3ha podwórzy gospodarczych i innych użytków – był Friedrich Ruprecht. Kolejnymi właścicielami majątku w Łosicach byli królowie Saksonii Georg I (ur.1832r., zm.1904r.) i jego syn Friedrich August III (ur.1865r., zm.1932r.). W 1912 roku posiadłość wchodzącą w skład śląskiego fideikomisu dynastii Wettynów (Schlesische Fideikommissbesitzungen) dzierżawili Amtsrat Fritz Ruprecht zamieszkały we Wrocławiu (in Breslau) i Lothar Grundmann, mieszkający w rezydencji w Łosicach (in Loischwitz). Dobra rycerskie Łosice i Dąbrowica liczyły 392ha, w tym 319ha pól uprawnych, 30ha łąk, 26ha lasów, 14ha dróg, grobli i stawów, 3ha podwórzy gospodarczych i innych użytków. Całkowita powierzchnia fideikomisu wynosiła 22922ha. W pierwszej połowie XX wieku śląskie dobra należące do dynastii saskiej ulegały stałemu pomniejszeniu: w 1930 roku liczyły już tylko 12300ha, a w 1937 roku zaledwie 8410ha. W 1930 roku włości Łosice i Dąbrowica o powierzchni 303ha - w tym 217ha pól uprawnych, 24ha łąk, 43ha lasów, 19ha dróg, grobli, stawów, podwórzy gospodarczych i innych użytków – dzierżawił w dalszym ciągu Amtsrat Lothar Grundmann. W 1932 roku po śmierci Friedricha Augusta III von Sachsen państwo stanowe Szczodre (Herrschaft Sibyllenort) obejmujące dobra Łosice otrzymał w spadku jego syn książę Friedrich Christian Herzog zu Sachsen, Markgraf von Meissen (ur.1893r., zm.1968r.), rezydujący w Dreźnie (in Dresden). Dzierżawcą posiadłości o powierzchni 372ha - w tym 288ha pól uprawnych, 26ha łąk, 40ha lasów, 1ha stawów, 10ha podwórzy gospodarczych, ogrodu, 7ha dróg i innych użytków – pozostawał Amtsrat Lothar Grundmann. Po zakończeniu drugiej wojny światowej majątek Łosice wraz z resztą śląskich dóbr dynastii Wettynów przejęło państwo polskie. O dalszych losach dwór i folwarku trudno znaleźć informacje w literaturze. Zabudowania zapewne trafiły pod zarząd Państwowego Gospodarstwa Rolnego. Wnętrza dawnej rezydencji wskazują, że przez jakiś czas znajdowały się w niej biura i mieszkania pracowników. Po upadku PGR-u zabudowania znalazły się w gestii Agencji Własności Rolnej Skarbu Państwa. Ostatecznie mieszkańców dworu wysiedlono, a budynek doprowadzono do ruiny. Pozostałości więźby dachowej noszą ślady pożaru. Obecnie zrujnowany zabytek nie jest zabezpieczony przed wejściem, na miejscu ciężko stwierdzić jaka jest jego sytuacja własnościowa.
Dwór na widokówce z pierwszej połowy XX wieku
Źródło: http://dolny-slask.org.pl/760555,foto.html?idEntity=506633 (dostęp: 21.11.2016r.)
Dwór w Łosicach wzmiankowano w 1830 i 1845 roku. Budynek przez wiele lat pełnił funkcję siedziby dzierżawców majątku, stąd zapewne jego stosunkowo skromna architektura. Budynek murowany z cegły, potynkowany, założony na planie prostokąta, podpiwniczony, dwukondygnacyjny, posiadał częściowo użytkowe poddasze, nakryte dachem mansardowym z powiekami. W wyniku wieloletnich zaniedbań i pożaru dach zabytku uległ zniszczeniu. Zawaliły się również stropy i część ścian działowych. Obecnie wejście do wnętrz grozi utratą zdrowia lub życia, dlatego zachęcamy do zachowania ostrożności przy zwiedzaniu budynku. Elewacje dworu w znacznym stopniu uproszczono po drugiej wojnie światowej. Fasada (elewacja północna) siedmioosiowa, z centralnym głównym wejściem umieszczonym w parterowym murowanym ganku. Elewacja tylna ośmioosiowa z dodatkowym wejściem do budynku. Wnętrza w znacznym stopniu przekształcone w wyniku remontów z drugiej połowy XX wieku i zniszczeń z ostatnich lat. Na osi zawalony hol ze zniszczoną klatką schodową. Dwór posiadał jeszcze jedne schody, obecnie również zawalone.
Na południe od rezydencji wznoszą się zabudowania gospodarcze dawnego folwarku. Obecnie budynki użytkowane są przez prywatną firmę, teren ogrodzony. Brak możliwości wejścia na teren folwarku poważnie ogranicza wykonanie fotografii południowej elewacji zrujnowanego dworu. Do rezydencji przylega zaniedbany park z rozległym stawem.
Łosice położone są około 20 kilometrów na północny-wschód od Wrocławia. Z miasta wojewódzkiego najlepiej wyjechać DK98 (ul. Sobieskiego) prowadzącą do Długołęki. W Długołęce z głównej ulicy (Wrocławskiej) trzeba skręcić w lewo w ulicę Parkową. Można nią dotrzeć do miejscowości Szczodre, skąd najlepiej wyjechać ulicą Trzebnicką prowadzącą do Dobroszowa Oleśnickiego. Z tej ostatniej trasy jeszcze przed Dobroszowem trzeba skręcić w lewo (na północ) w lokalną drogę do Łosic. Folwark oraz ruiny dworu znajdują się na wschodnim krańcu miejscowości, przy drodze do Dąbrowicy. Samochód można zaparkować na poboczu jezdni, przy zabudowaniach pofolwarcznych.
Damian Dąbrowski,
Listopad 2016r.
