Powiat kędzierzyńsko-kozielski, gmina Reńska Wieś
(nazwa niemiecka: Lenschütz, Kreis Cosel)
Rys historyczny i stan obecny:
Pierwsza wzmianka o miejscowości pochodzi z 1286 roku. Z kolejnego dokumentu z 1318 roku wynika, iż w Łężcach istniał już w tym czasie kościół. W 1558r. właścicielem miejscowości i dzierżawcą Kamionki koło Koźla był Bartosz junior Pelka. Występuje on również w dokumentach z 1561r., kiedy to wykupił majątek w Kamionce. Bartosz junior Pełka posiadał także jakieś włości w księstwie cieszyńskim. Z małżeństwa z Jadwigą, córką Jana Twardawy pozostawił kilkoro dzieci. Po śmierci Bartosza juniora w 1571r. jego dziedzice dokonali podziału dóbr. Kolejnymi znanymi właścicielami majątku w Łężcach byli przedstawiciele rodziny von Gaschin. W osiemnastym stuleciu miejscowość należała do rodu von Trach. W 1744 roku baron Georg Franz von Trach odziedziczył wioskę po swoim ojcu. W 1783 roku Łężce administracyjnie dzielono na dwie części. W pierwszej z nich znajdował się kościół katolicki, szkoła oraz 5 gospodarstw kmiecych i 12 zagrodniczych. Druga mniejsza część wioski nazywana była Wygoda, składała się z dwóch folwarków, dwóch gospodarstw kmiecych oraz 35 gospodarstw zagrodników i chałupników. Razem w obydwu częściach Łężc mieszkały 253 osoby. Część gleb była słabej jakości. W skład majątku wchodził również las. Właściciel miejscowości w niej nie mieszkał. W 1788 roku baron von Gruttschreiber wykupił od rodziny von Trach dobra w Łężcach. Rodzina von Gruttschreiber tylko na krótko związała swoje losy z miejscowością. Już w 1803 roku sprzedała majątek Maximilianowi Wilhelmowi Erdmannowi von Pückler (ur.1762r. w Szydłowcu Śląskim, zm. 1845r. w Borzysławicach). W 1830 roku Łężce liczyły 489 mieszkańców, w tym 4 ewangelików i 7 Żydów. W miejscowości znajdował się parafialny kościół katolicki należący do dekanatu Gościęcin, jedna szkoła katolicka, młyn, folwark oraz 69 domów. Właścicielem majątku był hrabia von Pückler. Piętnaście lat później stosunki własnościowe nie uległy zmianie. W skład Łężc wchodziła kolonia Wygoda. Liczba domostw wzrosła do 77 domów. Mieszkańców było 692, w tym 12 ewangelików. Ewangelicy należeli do parafii w Koźlu. Katolicy posiadali własny kościół parafialny, pod który podlegali również mieszkańcy Radziejowa, Bytkowa i Pociękarbia. Hrabia Maximilian Wilhelm Erdmann von Pückler było dwukrotnie żonaty. Jego pierwszą małżonką w 1790 roku została Helena Zofia Eleonora z domu von Rothkirch (ur.1772r.). Po raz drugi właściciel Leżc ożenił się z Joanną Nepomuceną z domu hrabianką von Larisch (ur.1782r., zm.1810r.). W 1845 roku majątek w Łężcach otrzymał w spadku syn hrabiego Maximiliana Wilhelma z pierwszego małżeństwa Edward Maximilian Ferdynand Erdmann von Pückler z Tomaszowa Bolesławieckiego, w powiecie bolesławieckim (ur.1795r. we Wroclawiu, zm.1870r. w Bolesławcu). W połowie XIX wieku administracyjnie Łężce w dalszym ciągu dzielono na dwie części. Pierwszą z nich zwano Kirchdorf. W 1855 roku liczyła ona 182 mieszkańców, a sześć lat później 193 mieszkańców, wszyscy byli katolikami. Druga część tzn. dobra rycerskie i wieś (Rittergut und Dorf) w 1855 roku miały 477 mieszkańców, a sześć lat później 557 mieszkańców, w tym 553 katolików i 4 ewangelików. Dobra rycerskie składały się głównie z pól uprawnych i lasów. Łąki oraz ogród zajmowały znacznie mniejszą powierzchnię. Na folwarku hodowano konie, bydło rasy holenderskiej i 1800 sztuk owiec. Hrabia Edward Maximilian z małżeństwa z Heleną z domu von Larisch-Männich (ur.1799r., zm. po 1870r.) nie posiadał potomstwa, dlatego też około 1870 roku majątek w Łęźcach otrzymał w spadku jego przyrodni brat Erdmann Juliusz Hugo von Pückler z Rogowa Sobóckiego, w powiecie świdnickim (ur.1810r. w Borzysławicach, zm. 1897r. w Rogowie Sobóckim). W 1886 roku posiadłość wraz z folwarkami Helenenhof i Waldhof liczyła 474ha, w tym 378ha pól uprawnych, 23ha łąk, 17ha pastwisk, 30ha lasów, 26ha dróg i podwórzy gospodarczych. Hodowano konie, bydło rogate, owce i świnie. Od około 1872 roku gospodarstwo w imieniu właścicieli prowadził inspektor Janetzki. Po śmierci hrabiego Erdmanna Juliusza w 1897 roku majątek otrzymał jego drugi syn z małżeństwa z Bertą z domu hrabianką von Pückler - Maksymilian Erdmann Carl Edward z Szydłowca Śląskiego w powiecie niemodlińskim (ur.1851r.). Nadinspektor Janetzki zarządzał majątkiem jako pełnomocnik nowego właściciela. Około 1905 roku został awansowany na dyrektora ziemskiego. W 1909 i 1912 roku posiadłością w Łężcach w imieniu hrabiego Maksymilian Erdmann von Pückler kierował inspektor Paul Müller. W tym czasie dobra liczyły 474ha: 415ha pól uprawnych, 40ha łąk, 2ha lasów, 14ha dróg i podwórzy gospodarczych. Hodowano głównie bydło wschodniofryzyjskie. W 1914 roku majątek w Łężcach od hrabiego Maksymiliana Erdmanna von Pücklera wynajął dla swojego syna Norberta Hasso Wünsche. Norbert Wünsche był również właścicielem niewielkiej posiadłości (138,5ha, w tym 118,5ha pól uprawnych, 12ha łąk, 2ha lasów, 6,5ha ogrodów, dróg i podwórzy gospodarczych) w Charbielinie (Ludwigsdorf) w powiecie nyskim, a w 1922 roku przejął od ojca jeszcze mniejsze dobra (liczące 110,5ha) w Reńskiej Wsi (Reinschdorf) w powiecie kędzierzyńsko-kozielskim. W 1926 roku powierzchnia majątku w Łężcach wynosiła 452ha, w tym 394ha pól uprawnych, 40ha łąk, 2ha lasów, 14ha dróg i podwórzy gospodarczych. W 1929 roku Norbert Wünsche wykupił od rodziny hrabiów von Pückler włości w Łężcach. W 1937 roku majątek ten liczył 486,6ha, w tym 282,5ha pól uprawnych, 19ha łąk, 29ha pastwisk, 137,1ha lasów, 1,5ha parku i ogrodu, 1,5ha uprawy rabarbaru, 16ha dróg i podwórzy gospodarczych. Norbert Wünsche pozostał właścicielem posiadłości do 1945 roku. Po zakończeniu drugiej wojny światowej jego dobra przejęło państwo polskie. Folwark z dworem przekazano w zarząd Państwowemu Gospodarstwu Rolnemu. Po upadku PGR-u majątkiem zarządzała Agencja Własności Rolnej Skarbu Państwa. Następnie zabudowania zostały sprzedane osobie prywatnej. Obecnie nieużytkowany folwark powoli popada w ruinę. Część budynków została już wyburzona. Zamieszkały jest jeszcze dwór, dawna siedziba zarządców majątku.
Dwór
Dwór pełniący funkcję rządcówki został wzniesiony w Łężcach zapewne w pierwszej połowie XIX w. Po 1914 roku budynek był siedzibą Norberta Wünsche, początkowo dzierżawcy, a od 1929 roku właściciela majątku. Dwór murowany z cegły, potynkowany, wzniesiony na planie prostokąta, dwukondygnacyjny, nakryty dachem naczółkowym. Fasada sześcioosiowa, o częściowo zmienionym układzie otworów okiennych, z asymetrycznie usytuowanym głównym wejściem, poprzedzonym murowanym gankiem. Do elewacji tylnej dostawiona parterowa dobudówka, całkowicie zmieniająca wygląd budynku. Skromne elewacje dworu ozdabiają na wysokości drugiej kondygnacji drewniane listwy, sprawiające wrażenie jakby budynek został wzniesiony w konstrukcji szkieletowej (muru pruskiego). Dwór skierowany jest fasadą na dziedziniec folwarczny, wokół którego wznoszą się niezagospodarowane budynki gospodarcze i mieszkalne.
Zabytki w Łężcach
Do rejestru zabytków w Łężcach został wpisany kościół parafialny p.w. Nawiedzenia NMP (14.03.1966r., nr rej.: 1201/66). W rejestrze nie znalazł się żaden z budynków folwarcznych.
Informacje praktyczne i dojazd
Dojazd komunikacją publiczną do Łężc zapewniają autobusy firmy Arriva Sp. z o.o. z Kędzierzyna-Koźla, kursujące m.in. z Branic, Głogówka, Głubczyc i Kędzierzyna-Koźla. Najlepsze połączenie jest z Kędzierzynem-Koźlem. Do stacji kolejowej w Koźlu można dotrzeć pociągiem np. z Gliwic, Opola lub Wrocławia. Z Koźla do dzielnicy Kędzierzyn kursują autobusy komunikacji miejskiej. Podróżującym samochodem proponuję jechać z Gliwic DK408 do Kędzierzyna-Koźla, następnie obwodnicą miasta (DK40), z której należy skręcić w lewo w DK418 do Reńskiej Wsi. Z Reńskiej Wsi najlepiej wyjechać DK38 w stronę Głubczyc. Z tej ostatniej trasy należy skręcić w prawo, w lokalną drogę prowadzącą do Łężc. Odległość: w jedną stronę niecałe 55km. Dawny majątek ziemski znajduje się północno-wschodniej części wioski. Samochód można zaparkować przed wjazdem na teren folwarku.
Damian Dąbrowski,
Sierpień 2011 r., aktualizacja wrzesień 2013r.
