Powiat świdnicki, gmina Żarów
(nazwa niemiecka Niklasdorf, Kreis Striegau, od 1932r. Kreis Schweidnitz)
Zabytki w Mikoszowej
Do rejestru zabytków nie wpisano żadnego zabytku w Mikoszowej.
W ewidencji zabytków uwzględniono m.in. pałac (obecnie dom mieszkalny nr 9), oficynę mieszkalną (nr 7 i 8), szkołę, budynki gospodarcze: dwie obory, spichrz, chlewik, trzy stodoły.
Miejscowość wzmiankowano po raz pierwszy około 1300 roku jako villa Nicolai. Następnie Mikoszowa występowała pod nazwą Nickolsdorff (1367r.), Nickelsdorff (1451r.), Niklasdorff (1467r.). Pierwsi znani właściciele wsi pochodzi z rodu von Reibnitz (XIV w.). Następnie dobra należały do mniej znanych rodzin, m.in. von Mühlheim, Behme von Nickelsdorff. Od połowy XVI wieku wieś dzieliła się na dwie części. Jeden z działów od około 1550 do 1650 roku posiadał ród von Kalckreuter. W latach 1669-1670 Kasper von Zedlitz wykupił od rodziny von Schindel obydwa majątki i ponownie zjednoczył wioskę w jednych rękach. Kolejnymi właścicielami Mikoszowej byli: Konrad von Zedlitz, Georg Friedrich von Kottulinsky (od 1686r.), Christoph Siegmund von Landescron (do 1733r.), Karl Gotthard hrabia von Schaffgotsch (1733, 1743r.), Ernst Ferdinand baron von Mudrach (zm.1758r.). Po śmierci Ernsta Ferdinanda w 1758 roku Christina Charlotte baronowa von Mudrach otrzymała w spadku rozległe dobra obejmujące m.in. Mikoszową. Trzy lata później poślubiła we Wrocławiu Joachima Carla hrabiego von Malzan (ur.1733r., zm.1817r.) i wniosła mu w posagu wszystkie majątki. Przed 1785 rokiem włości w Mikoszowej otrzymał Joachim Kasimir Alexander von Malzan, syn Joachima Carla. W tym czasie w wiosce wzmiankowano pańską siedzibę i folwark. W 1792 roku Joachim Kasimir von Malzan sprzedał dobra obejmujące Mikoszową Franzowi Jozefowi von Mutius na Gościsławiu. Według opisu miejscowości z 1830 roku Franz Josef von Mutius pozostawał właścicielem majątku. W wiosce wzmiankowano pałac, folwark, owczarnię, browar, gorzelnię, wiatrak, cegielnię. Przed 1845 rokiem włości objął królewski szambelan Franz Bernhard von Mutius. W Mikoszowej znajdował się pałac, folwark, owczarnia, gorzelnia, kuźnia, wiatrak, cegielnia.
Około 1856 roku posiadłość nabył Gustav von Hees, kupiec w Wrocławia. W jego rękach dobra pozostały przynajmniej do 1886 roku. Przed 1894 rokiem majątek nabyła Pani Marie von Kramsta (ur.1843r., zm.1923r.) i włączyła w skład państwa stanowego Morawa. W tym czasie posiadłość w Mikoszowej liczyła 351ha, w tym 210ha pól uprawnych, 2ha łąk, 135ha lasów, 4ha dróg, podwórzy gospodarczych i innych użytków. Marie von Kramsta pozostała właścicielką dóbr do śmierci w 1923 roku. Funkcję jej generalnego pełnomocnika pełnił dyrektor Arthur Shmidt, mieszkający w rezydencji w Mikoszowej. Następnie włości otrzymał w spadku porucznik w stanie spoczynku Hans Christoph von Wietersheim-Kramsta (ur.1899r., zm.1978r.),, zamieszkały pałacu w Morawie. Generalnym pełnomocnik pozostał Arthur Schmidt. W 1930 roku posiadłość miała jeszcze powierzchnię 351ha, w tym 209ha pól uprawnych, 2ha łąk, 136ha lasów, 4ha dróg, podwórzy gospodarczych i innych użytków. W kolejnych latach dobra zostały sprzedane i rozparcelowane. W 1937 roku właścicielem resztówki (53,96ha) było Śląskie Towarzystwo Ziemskie z Wrocławia. Po 1945 roku pałac zamieniono w wielorodzinny budynek mieszkalny. Obecnie nadal pełni funkcje mieszkalne i można go zobaczyć tylko z zewnątrz.
Mikoszowa w pierwszej połowie XIX wieku
Źródło: https://polska-org.pl/6061200,foto.html?idEntity=518994 (dostęp: 24.09.2019r.)
Źródło: https://polska-org.pl/884156,foto.html?idEntity=518994 (dostęp: 24.09.2019r.)
Rezydencję w Mikoszowej wzmiankowano w 1785, 1830 i 1845 roku. Pierwotny dwór pochodził z połowy XVII wieku. Siedziba wielokrotnie przebudowywana, w XIX wieku zatraciła cechy obronne. Obecnie istniejący pałac (wg wpisu do ewidencji) to budynek murowany, podpiwniczony, dwukondygnacyjny, z użytkowym poddaszem, nakryty wysokim dachem mansardowym z lukarnami. Fasada rezydencji skierowana na wschód. Główne wejście do budynku akcentuje trzyosiowa wystawka zwieńczona trójkątnym przyczółkiem. W elewacji tylnej wydatna szkarpy. Część okien w prostych opaskach, wydatny gzyms wieńczący to jedyne zachowane ozdobne detale elewacji. Do pałacu przylega niewielkie zadrzewienie, ślad po parku. Rezydencja znajduje się w południowo-zachodnim narożniku dziedzińca folwarcznego. Pozostałe pierzeje dziedzińca tworzą zabudowania mieszkalne i gospodarcze. Część z nich nie używana, powoli popada w ruinę. Fragmenty dziedzińca zaniedbane, zarośnięte drzewami i krzewami.
Mikoszowa położona jest około 17 kilometrów na północ od Świdnicy. Najkrótsza trasa prowadzi otwartym w 2011 roku łącznikiem Świdnica – autostrada A4, kończącym się w Żarowie. Dalszy dojazd zapewnia lokalna droga przez Łażany. Zespół pałacowo-folwarczny znajduje się w północno-zachodniej części Mikoszowej, przy skrzyżowaniu głównych dróg przebiegających przez miejscowość.
Damian Dąbrowski,
Wrzesień 2019r.
