Powiat trzebnicki, gmina Trzebnica
(nazwa niemiecka Maßlisch Hammer, Kreis Trebnitz)
Zabytki w Masłowcu
Do rejestru zabytków nie wpisano żadnego obiektu w Masłowcu. W ewidencji zabytków umieszczono: park dworski, stodołę (nr 9), dom mieszkalny (nr 10), świetlicę – dawną szkołę (nr 18), dom mieszkalny (nr 19).
Pierwsze wzmianki o miejscowości pochodzą z drugiej połowy XIII wieku. Masłowiec pojawia się w źródłach jako Dambrov (1288 r.), Dambrowe (1290 r.). W 1473 roku bracia Mathes, Nikolaus oraz Hans sprzedali Nikelowi Kopielowi otrzymane w spadku po ojcu sołectwo z folwarkiem i lasem w Masłowcu. Pod koniec XVI wieku właścicielem sołectwa był Otton von Dohna, który w 1591 roku sprzedał majątek Georgowi Schreiberowi. Następnie dobra kolejno należały do rodzin Vebelacher, von Essen, von Salwoh, von Kottulinsky, von Stosch, von Wolfsburg, von Nazmer, von Prittwitz. W latach 1782-1790 właścicielem posiadłości w Masłowcu był von Heugla. W osiemnastym stuleciu nazwę wioski zmieniono na Maβlischhammer. W 1785 roku za rządów von Heugla w miejscowości wzmiankowano pańską siedzibę, folwark, młyn wodny i ewangelicką szkołę. Pod koniec XVIII i na początku XIX wieku właściciele dóbr często się zmieniali. Pomiędzy 1790 a 1839 rokiem w źródłach odnotowano Andreasa Ludwiga von Richthofena, Ernsta Siegmunda von Johnsona, rodzinę von Reichenbach-Goschütz, Benno Josepha von Adersfelda, Johanna Friedricha von Nitschego, Johanna Heinricha Zindlera, Carla Fischera. W 1839 roku majątek nabył Heinrich Puschmann. W 1845 roku w wiosce znajdował się pałac, folwark, wiatrak i młyn wodny. Po śmierci ojca w 1850 roku posiadłość w Masłowcu otrzymał w spadku Rudolf Puschmann. W 1860 roku majątek odkupił od niego Julius Edward Hoffmann. Kolejni właściciele Masłowca pochodzili z rodziny Kuhnke. W 1872 roku wzmiankowano Reinholda, a cztery lata później Maximiliana. W 1894 roku włości w Masłowcu należały do Karla Lehmanna. Następnie w 1912 roku do Hansa Sechela. Od 1917 do lat trzydziestych XX wieku właścicielem dóbr rycerskich był Fritz Bache. Wyprzedawany już w dziewiętnastym stuleciu majątek w 1930 roku liczył zaledwie 105,8 ha, w tym 87,5 ha pól uprawnych, 14,5 ha łąk, 0,6 ha wód, 1,5 ha parku i ogrodu, 1,7 ha dróg i podwórzy gospodarczych. Przed 1937 rokiem posiadłość została ostatecznie rozparcelowana.
Początki pierwszej rezydencji w Masłowcu sięgają zapewne końca XVI wieku. Prawdopodobnie wtedy na wyspie otoczonej szeroką, regularna fosą i wałem wzniesiono renesansowy dwór. Majątek przedstawiono m.in. na mapie z lat dwudziestych XIX wieku. Widoczna na niej siedziba była potężną czworoboczną budowlą otoczoną fosą. Na wschód od dworu rozciągał się kwadratowy dziedziniec otoczony przez zabudowania gospodarcze. Z kolei od zachodu rezydencja graniczyła z parkiem i ogrodem warzywnym otoczonymi alejami drzewnymi. Zapewne w połowie XIX wieku renesansowa budowla została rozebrana.
Masłowiec na zdjęciach Damiana Marcińczaka.
Serdecznie dziękuję Damianowi Marcińczakowi za przesłanie jego fotografii oraz zgodę na ich publikację.
Prawdopodobnie rodzina Puschmann ufundowała nową neogotycką rezydencję. Nie wzniosła jej jednak w miejscu starszego budynku, a na południowy zachód od zabudowań majątku. Nowy pałac otoczony parkiem znajdował się w znacznym oddaleniu od zabudowań gospodarczych. Druga rezydencja przetrwała do 1945 roku, kiedy została zajęta, splądrowana, a następnie spalona przez żołnierzy radzieckich. W pierwszych latach Polski Ludowej zrujnowany budynek wykorzystywano jako źródło budulca. Ostateczna rozbiórka miała miejsce na początku lat pięćdziesiątych XX wieku. Obecnie jedynym śladem po dawnym majątku jest park dworski. Układ parku jest mocno zmieniony i trudny do odtworzenia w wyniku rozwoju samosiewów w ostatnich kilkudziesięciu latach.
Nowsza rezydencja na przedwojennych niemieckich widokówkach
Źródło: https://polska-org.pl/3404909,foto.html?idEntity=506292 (dostęp: 19.01.2020r.)
Źródło: https://polska-org.pl/3404917,foto.html?idEntity=5670752 (dostęp: 19.01.2020r.)
Masłowiec w czerwcu 2019 roku
Masłowiec położony jest około 12 kilometrów na północny wschód od Trzebnicy. Z miasta powiatowego należy kierować się drogą krajową nr 15 łączącą Trzebnicę z Ostródą. Na wysokości miejscowości Kuźniczysko z drogi krajowej nr 15 trzeba skręcić w lewo w lokalną drogę prowadzącą do Masłowca. Część parku związana z pierwotnym dworem przetrwała na północ od głównej drogi, drugie młodsze założenie, niepołączone ze starszym, rozciąga się na zachód od stawu Miedzianego. Po folwarku pozostały dwa częściowo zrujnowane budynki mieszkalno-gospodarcze i ceglane filary dawnej bramy wjazdowej. Dziedziniec folwarczny wykorzystywany jest obecnie jako pastwisko. Współcześnie za główną atrakcję turystyczną Masłowca można uznać zarybiony staw.
Damian Dąbrowski,
Styczeń 2020r.