Powiat średzki, gmina Miękinia
(nazwa niemiecka Nippern, Kreis Neumarkt)
Zabytki w Mrozowie
Do rejestru zabytków w Mrozowie zostały wpisane: kościół parafialny MB Zwycięskiej (nr rej.: A/1158/301 z 12.03.1954r.), plebania (nr rej.: A/978 z 16.10.2006r.), pałac (nr rej.: A/3763/392/W z 15.04.1977r.), park (nr rej.: A/3764/393/W z 15.04.1977r.).
Ponadto w ewidencji zabytków uwzględniono m.in. kolejne zabudowania zespołu pałacowego przy ulicy Zamkowej: budynek gospodarczy, altanę, ogrodzenie z bramami, zespół folwarczny nr 1-6.
Miejscowość wzmiankowano w 1277 roku jako Nephrin, w 1319 roku jako Nippern, a w 1360 roku pod nazwą Nyperin. W 1277 roku książę Bolesław II Rogatka przekazał Mrozów Witoslausowi Pegerse. W 1319 roku właścicielem wsi był rycerz Andreas Radak, po którym odziedziczył ją jego syn Franczco. Z kolei w dokumencie z 1336 roku został wymieniony Peter von Nepperyn z Mrozowa. Od 1353 rok miejscowość należała do klasztoru klarysek z Wrocławia. W 1795 roku w Mrozowie znajdował się katolicki kościół parafialny, dom parafialny, szkoła, siedziba szlachecka, folwark, karczma, gospodarstwa 9 kmieci pańszczyźnianych, 16 wolnych zagrodników, 11 zagrodników omłockowych oraz 22 inne domostwa. W sumie wieś liczyła 64 domostwa i 393 mieszkańców. W Mrozowie wzmiankowano browar, gorzelnię, 3 tkaczy lnu, olejarnię, kuźnię, 3 krawców, szewca, kramarza. W pobliżu znajdował się duży staw, dobry las oraz folwark w Łąkoszycach wchodzące w skład dominium. W 1810 roku w wyniku sekularyzacji dóbr kościelnych w Królestwie Prus majątek został włączony w skład królewskiej domeny. W 1830 roku w Mrozowie wzmiankowano 78 domów, pałac, folwark, 407 mieszkańców, w tym 14 ewangelików, katolicki kościół parafialny, katolicką szkołę, browar, gorzelnię, młyn wodny, wiatrak, cegielnię oraz drugi folwark w Łąkoszycach. W opisie miejscowości z 1845 roku odnotowano 73 domy, pałac, folwark, 547 mieszkańców, w tym 28 ewangelików, katolicki kościół parafialny, katolicką szkołę, młyn wodny, wiatrak, browar, gorzelnię, hodowlę owiec i bydła, dwie kopalnie torfu i ponownie drugi folwark w części wsi zwanej Łąkoszyce. W latach 1830-1845 majątek pozostawał częścią królewskiej domeny. Sytuacja własnościowa zmieniła się w drugiej połowie XIX wieku. W latach 1873-1876 właścicielem posiadłości był Cohn z Nysy. W 1886 roku liczący 360ha majątek należał do dr Eugena Schliefa. Funkcje jego pełnomocnika pełnił Alfred Roehricht. W 1894 roku właścicielem włości był Heinrich Schlegel. Dobra miały powierzchnię 382ha, w tym 283ha pól uprawnych, 60,5ha łąk, 15ha lasów, 7,5ha pastwisk, 16ha ogrodu, dróg, podwórzy gospodarczych i innych użytków. Przy folwarku działała mleczarnia, młyn i piekarnia. Heinrich Schlegel pozostał właścicielem majątku do około 1898 roku. Przed 1902 rokiem posiadłość nabył Jego Ekscelencja Franz hrabia von Ballestrem (ur.1834r., zm.1910r.), właściciel majoratu Pławniowice. W pałacu w Mrozowie jako jego pełnomocnik zamieszkał młodszy syn Leo Wolfgang von Ballestrem (ur.1873r., zm.1915r.). W rezydencji na świat w 1905 roku przyszła Maria Ewa córka Leo Wolfganga i Ewy z domu von Durant (ur.1882r., zm.1958r.). W 1909 roku włości od Ballestremów odkupił rotmistrz Horst von Falkenhayn. Majątek w Mrozowie liczył 330,5ha, w tym 236,2ha pól uprawnych, 60,8ha łąk, 15ha lasów, 2,5ha wód, 16ha parku, ogrodu, dróg, podwórzy gospodarczych i innych użytków. W latach 1912-1917 włości znajdowały się w rękach rotmistrza Eugena Simundta. Następnie od około 1921 do 1930 roku właścicielem dóbr był Ernst Döring. Majątek wraz z folwarkiem Łąkoszyce miał powierzchnię 334ha, w tym 252ha pól uprawnych, 52ha łąk, 12ha lasów, 2ha wód, 10ha parku, 2ha ogrodu, 2ha dróg, podwórzy gospodarczych i innych użytków. W latach 30. XX wieku dobra rycerskie Mrozów zostały rozparcelowane. W latach 1945-1950 zespół pałacowy użytkowało zgromadzenie sióstr boromeuszek. W pałacu znajdowało się przedszkole i punkt medyczny. Od 1950 do 1989 roku w zabytku działał Dom Pomocy Społecznej Caritas, prowadzony przez siostry albertynki z Drohobycza. W latach 1989-1993 pałac należał do skarbu państwa. Od 1993 roku w dawnym majątku funkcjonuje Zakład Opiekuńczo-Leczniczy prowadzony przez zgromadzenie sióstr albertynek prowincji poznańskiej.
Pałac w I połowie XX wieku
Źródło: https://polska-org.pl/6551198,foto.html?idEntity=516343 (dostęp: 31.07.2022r.)
Źródło: https://polska-org.pl/705720,foto.html?idEntity=516343 (dostęp: 31.07.2022r.)
Rezydencję wzmiankowano w XVIII wieku. Około 1860 roku została przebudowana w stylu neogotyckim. Autorem projektu mógł być Wilhelm Grapow, bądź architekt działający w pobliskich Prężycach i Brzezince Średzkiej. Kolejne przekształcenia miały miejsce na początku XX wieku. Nad wejściem umieszczono wtedy kartusz z herbem rodu von Ballestrem. Pałac wielokrotnie remontowany, m.in. w latach 70. i 80. XX wieku oraz w 1998 i 2010 roku. Budynek założony na planie prostokąta, podpiwniczony, dwukondygnacyjny, nakryty niskim czterospadowym dachem. Bryłę rezydencji urozmaicają dwie wieże w narożach, loggia, pozorne ryzality, tarasy. Elewacje ozdabiają pilastry, podwójne gzymsy międzykondygnacyjne, gzyms koronujący w formie fryzu z trójlistnych arkadek, krenelaż, ośmioboczne wieżyczki, pseudonaczółkami nad oknami, opaski wokół okien. W kwadratowej wieży w niszy rzeźba rycerza z mieczem i tarczą, pod nią kartusz herbowy w labrach. Układ wnętrz dwutraktowy z centralną sienią w niej drewniane schody łamane z balustradą tralkową. W części pomieszczeń zachowane stropy o dekoracji stiukowej, oryginalne boazerie neogotyckie, w gabinecie jeden piec klasycystyczny. W kaplicy okna z witrażami. Teren wokół ogrodzony, brak możliwości zwiedzania. Na północ od pałacu rozciąga się rozległy park ze stawem. Bardziej na wschód położone są pofolwarczne zabudowania gospodarcze.
Mrozów położone jest około 18 kilometrów na wschód od Środy Śląskiej. Z miasta powiatowego dojazd DK94 w kierunku Wrocławia do miejscowości Błonie i dalej trasą w stronę Brzegu Dolnego. Na wysokości Miękini zjazd w prawo w ulicę Piastowską prowadzącą prosto do Mrozowa. Zespół pałacowy znajduje się we wschodniej części Mrozowa, między ulicami Zamkową, Parkową i Odrzańską.
Dokładna lokalizacja pałacu:
51.187113729494264, 16.789842164718046
Damian Dąbrowski,
Lipiec 2022r.
