Powiat świdnicki, gmina Żarów
(nazwa niemiecka: Konradswaldau, Kreis Schweidnitz)
Pierwsza wzmianka o miejscowości pochodzi z 1213r. Aż do XIX wieku majątek w Mrowinach nie był związany na dłużej z jedną rodziną właścicieli. Wśród często zmieniających się posiadaczy miejscowości znajdowali się przedstawiciele rodów von Czirn, von Predel, von Schellendorf, von Wallenberg, von Nostitz, von Knobelsdorf. W 1868r. Carl Friedrich von Kulmiz (ur.1809r., zm.1875r.) odkupił dobra w Mrowinach od spadkobierców Landgräfin Charlotte zu Fürstenberg, z domu hrabiny von Schlabrendorf. Odtąd do 1945r. majątek pozostał w rękach jego potomków. Po zakończeniu drugiej wojny światowej dobra Kulmizów zostały znacjonalizowane. W czasach Polski Ludowej pałac w Mrowinach początkowo przekazano Państwowemu Gospodarstwu Rolnemu, które ulokowało w nim biura. Następnie zabytek podlegał Kuratorium Oświaty i Wychowania w Wałbrzychu. Za jego rządów budynek zagospodarowano na zakład poprawczy. W 1978r. pałac znalazł się w gestii Urzędu Miasta Żarów, by w 1984r. przejść na własność Żarowskich Zakładów Materiałów Ogniotrwałych. Obecnie zabytek należy do osoby prywatnej. Budynek nie jest użytkowany, teren wokół jednak zabezpieczono i zobaczenie pałacu z bliska nie jest możliwe.
Szczegółową historię miejscowości można znaleźć na stronie internetowej Żarowskiej Izby Historycznej, a dokładnie pod tym linkiem
http://www.izba.centrum.zarow.pl/index.php?option=com_content&view=article&id=34&Itemid=43
Wszystkim zainteresowanym historią Żarowa i okolic zdecydowanie polecam ten portal.
Pałac
W średniowieczu w Mrowinach znajdował się zamek nawodny. Być może w jego miejscu w końcu XVI wieku wzniesiono dwór, następnie powiększony w siedemnastym stuleciu. W pierwszej połowie XIX w. rezydencję w Mrowinach przekształcono w stylu klasycystycznym, a w latach 1870-1871 dokonano kolejnej jej przebudowy, tym razem neorenesansowej. Pałac murowany z cegły, potynkowany, założony na planie prostokąta, podpiwniczony, trzykondygnacyjny z mezzaninem, nakryty płaskim dachem. Bryła budynku została urozmaicona i rozczłonkowana za pomocą ryzalitów i wieży. Elewacje zabytku zachowały liczne detale architektoniczne: podziały ramowe wykonane za pomocą gzymsów oraz pilastrów i boniowanych lizen, obramowania części otworów okiennych, ozdobne płyciny, portyk kolumnowy, tralkową attykę. Do pałacu przylega zaniedbany, rozległy park krajobrazowy (6,61ha). Elewacja południowo-zachodnia rezydencji odbija się pięknie w parkowym stawie.
Zabytki w Mrowinach
Do rejestru zabytków w Mrowinach wpisano zespół pałacowy: pałac (30.12.1975r., nr rej.: 604/WŁ) i park (17.02.1979r., nr rej.: 722/WŁ).
Informacje praktyczne i dojazd
Dojazd komunikacją publiczną do Mrowin zapewniają nieliczne autobusy PKS kursujące między innymi ze Świdnicy i Żarowa. Ze względu na problemy ze znalezieniem przesiadki nie polecam tego sposobu dojazdu. Podróżującym samochodem proponuję jechać z Gliwic autostradą A4 w kierunku Legnicy do węzła Kostomłoty, następnie DK5 w stronę Strzegomia. Przed miejscowością Rusko z tej ostatniej trasy należy skręcić w prawo w lokalną drogę prowadzącą przez Mielęcin i Łażany do Żarowa. Do Mrowin z Żarowa najłatwiej dostać się wyjeżdżając ulicą Strefową. Pałac z parkiem oraz zabudowania gospodarcze dawnego folwarku znajdują się w centrum Mrowin, na lewo od drogi do Siedlimowic. Odległość: z Gliwic w jedną stronę około 210km. Samochód można zostawić na poboczu ul. Zamkowej, prowadzącej na teren dawnego majątku rodziny von Kulmiz.
Damian Dąbrowski,
Czerwiec 2012 r.
