Powiat wrocławski, gmina Mietków
(nazwa niemiecka: Klein Mohnau, Kreis Schweidnitz)
Rys historyczny i stan obecny:
Miejscowość po raz pierwszy pojawia się w źródłach z 1318 r., pod nazwą Parvum Manow. W szesnastym wieku właścicielami wioski były rodziny von Reichau i von Schindel. W 1660 r. Maniów Mały został połączony z osadą Berghof. Obydwie miejscowości należały w tym czasie do Jerzego von Hegewaldt (zm. 1660 r.). Następnie majątek był własnością spadkobierców Jerzego von Hegewaldt. W 1733 r. dobra należały już do Jerzego von Poser. Kolejnym właścicielem o którym posiadamy informację był baron Ezettritz, znany z dokumentów z 1785 r. Od 1801 r. majątek posiadała rodzina von Schweinitz.
Pałac w Maniowie Małym został zbudowany w stylu barokowym około połowy XVIII w. W drugiej połowie dziewiętnastego stulecia przeszedł gruntowną przebudowę: dobudowano piętro, wieżę, zmieniono podziały elewacji i nadano im cechy klasycystyczne. Rezydencja została zniszczona w końcowej fazie drugiej wojny światowej, w 1945 r. Po wojnie nigdy nie podjęto próby jej odbudowy. Niezabezpieczona ruina powoli się rozpada.
Pałac wzniesiono na niewielkim wzgórzu. Budynek murowany z kamienia i cegły, potynkowany, zbudowany na planie prostokąta, na sklepionych piwnicach, trzykondygnacjowy, nakryty był dachem dwuspadowym, wykonanym z dachówki. Fasada (elewacja południowa) siedmioosiowa, z centralnym trzyosiowym pozornym ryzalitem. W ryzalicie znajduje się główne wejście do budynku, ozdobione późnobarokowym portalem z około 1750 r. Przy elewacji bocznej (zachodniej) dwuosiowa dobudówka i kwadratowa pięciokondygnacjowa wieża. Elewacje doprowadzonego do ruiny pałacu zachowały ślady dawnych podziałów i część detali architektonicznych: boniowanie, obramowania otworów okiennych, w ryzalicie frontowym pilastry w wielkim porządku. W zdewastowanych wnętrzach przetrwały sklepienia piwnic. Teren wokół budynku nie jest ogrodzony, pałacu nie zabezpieczono przed wejściem. Zabytek najlepiej jednak zwiedzać tylko z zewnątrz. W pobliżu nie ma informacji o stanie własnościowym obiektu.
Przed frontem pałacu znajduje się dziedziniec gospodarczy. W pobliżu dawna oficyna i spichlerz z 1746 r. Na północ od rezydencji rozciąga się niewielki, zaniedbany park krajobrazowy. Dominuje w nim drzewostan liściasty, warto zwrócić uwagę na pojedyncze egzemplarze starodrzewu: dęby szypułkowe, platany klonolistne, lipy drobnolistne i klony zwyczajne.
Zespół pałacowy w Maniowie Małym został wpisany do rejestru zabytków sztuki: najpierw do rejestru wpisano pałac (20.08.1966 r., pod nr rej.: 1795), a następnie park (24.07.1976 r., pod nr rej.: 371/W).
Informacje praktyczne i dojazd:
Dojazd do Maniowa Małego komunikacją publiczną jest mało realny. Co prawda do Wrocławia bez problemu dojedziemy, np. pociągiem z Gliwic, ale dalej zaczyna się kłopot z przesiadką. Z Wrocławia do Maniowa Małego dojeżdżają autobusy PKS, niestety mają one tylko trzy kursy i to wyłącznie w dni robocze. Podróżującym własnym samochodem proponuję jechać z Gliwic autostradą A4 w kierunku Legnicy do węzła Bielany Wrocławskie, następnie DK 35 w stronę Świdnicy. Z tej ostatniej trasy najlepiej w miejscowości Wojnarowice skręcić w prawo, w lokalną drogę, która prowadzi do Maniowa Małego przez Maniów Wielki i Maniów :) Odległość: w jedną stronę ponad 180 km. Park z pałacem znajdują się po lewej stronie drogi, samochód można zaparkować w pobliżu ruin rezydencji.
Damian Dąbrowski,
Październik 2010 r.
