Powiat brzeski, gmina Olszanka
(nazwa niemiecka: Michelau, Kreis Brieg)
Rys historyczny i stan obecny:
Początki dziejów Michałowa sięgają przełomu XII i XIII w., a pierwsza wzmianka o miejscowości pochodzi z 1210 r. Od 1279 r. majątek w Michałowie był własnością rodu von Pogrell (z Pogorzeli). Nieznany z imienia przedstawiciel tej rodziny w 1396 r. pełnił funkcję marszałka dworu księcia Ludwika I brzeskiego. Z kolei na dworze Ludwika II brzeskiego w 1428 r. przebywał Heinze Pogrell. Związki Pogorzelów z rodziną książęcą nie wygasły również w kolejnych wiekach. W latach 1559-1562 Prezel von Pogrell z Michałowa był marszałkiem dworu książąt brzeskich, a jeden z jego synów, Jerzy (zm. przed 1606 r.), nadzorcą lasów książęcych. Na początku XVI w. Regina córka Mikołaja Kalinowskiego (zm. 1538 r.) została żoną Jana jun. von Pogarell, właściciela Michałowa. Najpóźniej w XVI w. Michałów został podzielony na kilka działów. Jeden z nich pozostał w rękach Pogorzelów, drugi należał między innymi do rodziny von Kittlitz, o której niestety nie posiadamy zbyt wielu informacji. W 1557 r. Jan (1516-1578), syn Wacława sen. von Gruttschreiber z Wilkowa kupił Michałów od braci von Kittlitz. Z małżeństwa z Jadwigą von Baruth pozostawił między innymi syna Adama (1553-1619). Adam von Gruttschreiber był sędzią ziemskim i dworskim oraz członkiem rady księstwa brzeskiego. W Michalowie wybudował zamek i kościół. Po jego śmierci w 1619 r. synowie podzieli rodzinny majątek. Jan Adam (1607-1655) odziedziczył Michałów Górny, natomiast Jan Henryk (1615-1657) Michałów Dolny. Kolejnymi właścicielami Michałowa był syn Jana Adama, Jerzy Fryderyk (1643-1677), a następnie wnuk Jan Adam (1673-1740), który w 1721 roku sprzedał miejscowość klasztorowi w Kamieńcu Ząbkowickim. W rękach zakonu cystersów majątek pozostał do sekularyzacji dóbr w Królestwie Prus w 1810 roku. Następnie został zapewne rozparcelowany, na co wskazuje brak informacji o posiadłości szlacheckiej w tej miejscowości w XIX w.
Pałac
Renesansowy budynek z początku XVII w., wielokrotnie przebudowywany, z zatarciem cech stylowych. W 1820 i 1833 r. kaplica pałacowa rozbudowana na kościół. Reszta budynku obecnie wykorzystywana jest obecnie jako plebania. Budynek murowany z cegły, potynkowany, podpiwniczony, wzniesiony na rzucie prostokąta, dwukondygnacjowy, nakryty dachem siodłowym wykonanym z dachówki. Elewacje pozbawione detali architektonicznych, częściowo o zmienionym układzie osi.
Zabytki w Michałowie
Do rejestru zabytków w Michałowie wpisano: kościół ewangelicki p.w. św. Michała, obecnie rzymsko-katolicki p.w. św. Józefa (8.03.1966 r., nr rej.: 1182/66); kaplicę pałacową, obecnie kościół parafialny p.w. św. Jadwigi (22.10.1959 r., nr rej.: 601/59); skrzydło pałacu, obecnie plebania (3.05.1965 r., nr rej.: 981/65); dom nr 40 (9.08.1966 r., nr rej.: 1504/66).
Informacje praktyczne i dojazd
Dojazd komunikacją publiczną do Michałowa zapewniają autobusy PKS z Brzegu, niestety kursują one bardzo rzadko (cztery kursy, tylko w dni robocze). Do samego Brzegu z wielu miast Polski można bez problemu dojechać pociągiem. Podróżującym samochodem proponuję jechać z Gliwic autostradą A4 w kierunku Wrocławia do węzła Przylesie, następnie DK 401 do Obórek i dalej DK 458 w stronę Lewina Brzeskiego, ta ostatnia trasa prowadzi przez Michałów. Odległość: w jedną stronę około 130km. Samochód można zaparkować blisko pałacu.
Damian Dąbrowski,
Marzec 2011 r.
