Powiat jeleniogórski, gmina Podgórzyn
(w latach 1945-1946 Hlondów, nazwa niemiecka: Arnsdorf, Kreis Hirschberg)
Rys historyczny i stan obecny:
Miejscowość po raz pierwszy wzmiankowana według różnych źródeł w 1241 lub 1305 roku. W XIV w. właścicielem Miłkowa był Nickel von Nibelschütz. Następnie wieś od 1436 r. należała do Lorenza von Runge. W 1491 r. jego potomkowie sprzedali Miłków rodzinie von Reibnitz. Około połowy XVI w. właścicielem miejscowości był Jan von Reibnitz (zm. przed 1592 r.), żonaty z Anną, córką Kunza von Borwitz (zm. 1538 r.) z Nowej Wsi. Z rąk Reibnitzów majątek w Miłkowie odkupił w 1656 r. Karl Heinrich von Zierotin z Janic. W XVIII w. posiadłość należała do hrabiego Leopolda Wilhelma von Waldsteina. Następnie Miłków otrzymała jego córka Maria Krystyna, małżonka hrabiego Giovanniego Nepomucena von Londron (zm. 1786 r.). W 1792 r. majątek odziedziczyła ich córka Maria Teresa. Wyszła ona za mąż za Bernarda von Matuschka (1768-1820) i w ten sposób dobra w Miłkowie przeszły w ręce rodziny Matuschka. Następnym właścicielem majątku był Benno Maksymilian Hugo (1827-1875), wnuk Bernarda i Marii Teresy. Po nim miejscowość oddziedziczył syn Bernard Józef Maria (1857-1895), dwukrotnie żonaty: z Eweliną hrabiną von Sternberg und Rudelsdorf (zm. 1881 r.) i Brunislawą hrabiną von Strachwitz z Izbicka (ur. 1863 r.). Poza Miłkowem należały do niego majątki w Karpaczu i Ścięgnach. Po śmierci Bernarda Józefa dziedzicem dóbr liczących 990 ha został jego syn z drugiego małżeństwa Teodor Maria Benno Hiacent Bernard (ur. 1885 r.). Do czasu uzyskania pełnoletniości przez Teodora von Matuschke majątkiem zarządzała hrabina Brunislawa z domu Strachwitz. Teodor von Matuschka jako właściciel dóbr wymieniony był w księgach adresowych do 1930 r. W 1921 r. powierzchnia majątku spadła do 775ha. Według księgi adresowej z 1937 r. w tym czasie posiadłość licząca 634,59ha należała do hrabiny Ferdynandy von Matuschka z domu Schmettau. Pozostała ona jej właścicielką do końca drugiej wojny światowej. Po 1945 r. majątek upaństwowiono i w pałacu urządzono Ośrodek Pomocy Społecznej. Następnie w dawnej rezydencji mieścił się Ośrodek Turystyczno-Jeździecki, należący do Państwowego Ośrodka Hodowlanego z Wojanowa. W latach dziewięćdziesiątych XX w. zabytek wykupił prywatny inwestor i urządził w nim restaurację oraz hotel. W 2010 r. trwał remont elewacji budynku.
Pałac
Barokowy dwór w Miłkowie został wybudowany w latach 1666-1667 dla Karla Heinricha von Zierotina. Budynek zniszczył pożar w 1768 r. Na zlecenie rodziny von Lodron w następnych latach rezydencję odbudowano w stylu klasycystycznym. W XIX w. miała miejsce przebudowa pałacu, w wyniku której jego elewacje otrzymały neobarokowy kostium. Kolejne przekształcenia i prace restauratorskie miały miejsce w XX w. Budynek murowany z cegły, potynkowany, zbudowany na planie podkowy, dwukondygnacyjny, nakryty dachami mansardowymi z lukarnami. Fasada z cofniętą trzyosiową częścią środkową, mieszczącą główne wejście do pałacu, ozdobione kolumnowym portalem, ponad którym umieszczono kartusz herbowy rodu von Matuschka. W elewacji tylnej i w jednej z elewacji bocznych wydatne ryzality. Elewacje budynku zachowały liczne detale architektoniczne: boniowane pilastry, uszate obramowania otworów okiennych, portal kolumnowy, a nad nim trójkątny naczółek i facjatę, hermowe pilastry rozdzielające potrójne okna. Układ wnętrz dwu- i trzytraktowy, z centralnie usytuowanym hollem z reprezentacyjną klatką schodową. Część pomieszczeń parteru nakrywają sklepienia krzyżowe, w pozostałych płaskie stropy. We wnętrzach fragmentarycznie zachowane neorenesansowe wyposażenie.
Rezydencję w Miłkowie otacza park krajobrazowy o powierzchni 4,51ha utworzony w połowie XIX w. Wśród licznie zachowanych okazów starodrzewu w parku przeważają drzewa liściaste: między innymi lipy drobnolistne i jesiony wyniosłe.
Zabytki w Miłkowie
Do rejestru zabytków w Miłkowie wpisano: kościół parafialny p.w. św. Jadwigi (23.09.1965 r., nr rej.: A/765/1414); cmentarz przy kościele (18.06.1989 r., nr rej.: A/766/967/J); ruinę kościoła ewangelickiego i cmentarz (29.12.1988 r., nr rej.: A/770/925/J); zespół pałacowy: pałac (8.06.1979 r., nr rej.: A/769/522/J), park (7.12.1977 r., nr rej.: 507/J), willę – dom gościnny oraz stajnię (22.12.1997 r., nr rej.: A/768/1324/J).
Informacje praktyczne i dojazd:
Dobry dojazd komunikacją publiczną do Miłkowa zapewniają między innymi PKS z Jeleniej Góry i Karpacza. Polecam dojazd przez Jelenią Górę. Do miasta można dostać się pociągiem np. z Wrocławia. Podróżującym samochodem proponuję jechać z Gliwic autostradą A4 w kierunku Legnicy do węzła Kostomłosty, a następnie DK 5 do Bolkowa. Z Bolkowa najlepiej wyjechać DK 3 do Jeleniej Góry. W Maciejowej z tej trasy należy skręcić w lewo w ul. Dzierżonia prowadzącą do Wojanowa. Dalej lokalna droga prowadzi przez Łomnicę do Mysłakowic. W Mysłakowicach początkowo trzeba kierować się DK 367 w kierunku Kowar, a następnie skręcić w prawo do Miłkowa. Zespół pałacowo-parkowy w Miłkowie znajduje się na prawo od głównej drogi. Adres: ul. Wiejska 218. Odległość: w jedną stronę około 280km. Samochód można zaparkować przy pałacu.
Damian Dąbrowski,
Kwiecień 2011
