Powiat kłodzki, gmina Międzylesie
(nazwa niemiecka: Neundorf, Kreis Habelschwerdt)
Rys historyczny i stan obecny:
Pierwsza wzmianka o miejscowości pochodzi z 1358 r. Majątek należał w tym czasie do rodziny Glaubitz z Międzylesia. Wioska mogła zostać założona znacznie wcześniej przez cystersów z Kamieńca Ząbkowickiego. Glaubitzowie w czasie wojen husyckich w XV w. utracili spustoszone dobra. Po zakończeniu walk osadę odbudowano, wznosząc nową część miejscowości, od której z czasem przyjęła się nazwa Nowa Wieś. Od szesnastego wieku majątek w Nowej Wsi należał do rodzin Roth, Richter, Nitsche, Sturm, Veit i Tschirnhaus. Od 1654 do 1945 r. właścicielami dóbr byli Althanowie z Międzylesia. Po drugiej wojnie światowej posiadłość upaństwowiono. W czasach Polski Ludowej wieś znacznie się wyludniła, a dwór doprowadzono do ruiny.
Renesansowy dwór w Nowej Wsi wzniesiono w XVI w. Budynek murowany z kamienia, pierwotnie otynkowany, zbudowany na planie zbliżonym do litery „L”, po 1945 r. zrujnowany i przebudowany na budynek gospodarczy, dwukondygnacjowy, nakryty dachem dwuspadowym z blachy falistej z nowszymi lukarnami. Elewacje i wnętrza przekształcone, pozbawione cech stylowych. Na zbiegu dwóch skrzydeł sień przejazdowa nakryta stropem belkowym. Zrujnowany budynek nie jest wykorzystywany, teren wokół niego nie ogrodzony. Przed dawnym dworem figura św. Jana Nepomucena.
Najważniejszym zabytkiem w Nowej Wiosce nie jest jednak zrujnowany dwór, a ufundowany przez hrabiego von Althanna barokowy kościół. Ogromna świątynia wznoszona z przerwami w latach 1702-51 miała być częścią nie zrealizowanego kompleksu klasztornego zakonu pijarów. Wewnątrz kościoła znajduje się cenne rokokowe wyposażenie i gotycka Pieta. Z kościołem w Nowej Wsi związana jest historia welonu, w który obleczona była królowa francuska Maria Antonina w drodze na szafot. Welon ten w nie wyjaśnionych okolicznościach trafił w XIX w. do Nowej Wsi, gdzie pozostał do końca drugiej wojny światowej. Kilka lat później zaginął i odnalazł się w miejscowości Telgte w Niemczech.
Do rejestru zabytków w Nowej Wsi wpisano kościół parafialny p.w. Wniebowzięcia NMP, dnia 30.06.1961 r., nr rej.: 885 i ruiny dworu, dnia 27.09.1960 r., nr rej.: 755.
Informacje praktyczne i dojazd:
Do Nowej Wioski bardzo rzadko kursują autobusy PKS z Międzylesia i Bystrzycy Kłodzkiej, dlatego nie polecam prób dotarcia do tej miejscowości komunikacją publiczną. Do samego Międzylesia można z Gliwic dojechać pociągiem z przesiadką we Wrocławiu. Podróżującym samochodem proponuję jechać z Gliwic autostradą A4 do węzła Prądy, następnie DK 46 do Kłodzka i DK 33 w kierunku Międzylesia. W miejscowości Domaszków należy skręcić w prawo w lokalną drogę do Nowej Wsi. Odległość: w jedną stronę około 210 km. Na miejscu samochód najlepiej zostawić przy kościele parafialnym, w niewielkiej odległości od ruin dworu.
Damian Dąbrowski,
Lipiec 2010 r.
