Powiat wałbrzyski, gmina Walim
(nazwa niemiecka Bärsdorf, Kreis Waldenburg)
Zabytki w Niedźwiedzicy
Do rejestru zabytków w Niedźwiedzicy wpisano kościół filialny p.w. Świętej Rodziny, ok. 1600r., 1704r., nr rej.: A/1750/1214 z 15.12.1964r. W 2015 roku podczas przygotowań do remontu kościoła na dwóch jego ścianach odkryto freski datowane na przełom XV i XVI wieku. Odkrycie to podważa wcześniejsze ustalenia dotyczące wieku świątyni, która jest co najmniej o 100 lat starsza niż dotąd przypuszczano. Do ewidencji zabytków wpisano dawną szkołę, osiem domów mieszkalnych i budynki gospodarcze. Jednym z wpisanych domów (nr 33) jest dawny dwór sołtysów, pełniący w pierwszej połowie XX wieku funkcję gospody.
Historia majątku w Niedźwiedzicy pozostaje praktycznie nieznana. Początki wioski sięgają XIII wieku. Przez stulecia posiadłość w Niedźwiedzicy związana była z losami zamku w Zagórzu Śląskim. W opisie miejscowości z 1785 roku podano, że majątek należał do rodu von Lieres, właścicieli państwa stanowego Zagórze Śląskie. W 1830 roku włości znajdowały się w rękach Friedricha Wilhelma von Lieres. W Niedźwiedzicy wzmiankowano folwark i wolne sołectwo. W 1845 roku właścicielką dóbr była hrabina Rzeszy von Burghaus z Łażan. W Niedźwiedzicy znajdował się folwark, wolne sołectwo i młyn wodny. W następnych opisach wioski nie pojawiały się już informacje o dobrach rycerskich. Zapewne w drugiej połowie XIX wieku majątek rozparcelowano. W 1876 roku właścicielem dziedzicznego sołectwa, liczącego mniej niż 100 ha powierzchni, był Friedrich Robert Fischer. Kolejne księgi adresowe nie wspominały już posiadaczy dziedzicznego sołectwa. Jak pokazuje jedna z przedwojennych widokówek dziedziczni sołtysi przestali zajmować się uprawą roli, a skupili na prowadzeniu gospody. Obecnie w związku z tym dawny dwór sołtysi znany jest bardziej jako gospoda.
Widokówki z pierwszej połowy XX wieku
Źródło: https://polska-org.pl/5576059,foto.html (dostęp: 19.09.2019r.)
Źródło: https://polska-org.pl/675197,foto.html?idEntity=522322 (dostęp: 19.09.2019r.)
Po 1945 roku dawny dwór sołtysi pełnił funkcje mieszkalne. Od wielu lat budynek nie jest użytkowany, mimo to przeprowadzono remont dachu. Obecnie zabytek powoli popada w ruinę. Budynek murowany, podpiwniczony, dwukondygnacyjny, z częściowo użytkowym poddaszem, nakryty dachem dwuspadowym z naczółkami. Fasada siedmioosiowa, z centralnym pozornym ryzalitem zaakcentowanym trójkątnym przyczółkiem. Na osi budynku główne wejście poprzedzone schodami. Elewacje silnie zdegradowane, posiadały pierwotnie cechy klasycystyczne. Od zachodu do dworu przylega przeszklona przybudówka. Obecnie jedynie ona jest wyremontowana i zagospodarowana.
Niedźwiedzica położona jest około 10 kilometrów na południowy-wschód od Wałbrzycha. Dojazd z miasta powiatowego drogą wojewódzką nr 381 w kierunku Kłodzka, do dzielnicy Rusinowa i dalej lokalną drogą przez Podlesie. Dawny majątek sołtysi znajduje się we wschodniej części Niedźwiedzicy. Sam dwór-gospoda (nr 33) położony jest przy głównej drodze, zabudowania folwarczne rozciągają się w stronę kościoła filialnego.
Damian Dąbrowski,
Wrzesień 2019r.
