Powiat dzierżoniowski, gmina Dzierżoniów
(nazwa niemiecka: Weigelsdorf, Kreis Reichenbach)
Rys historyczny i stan obecny:
Miejscowość wzmiankowana w 1356r. jak Weigansdisdorff. W 1378r. Ostroszowice należały do braci Petzen und Witzen von Weigelsdorf. W 1387r. wioskę od Hansa von Weygandsdorf odkupił Kytschold von Oppeln. W szesnastym stuleciu Ostroszowice były własnością rodziny von Netz. W 1555r. majątek nabył Pan von Gellhorn auf Alt-Grottkau. Po kilku kolejnych zmianach właścicieli posiadłość w 1660r. wróciła w ręce rodziny von Netz. W tym roku Wolff Heinrich von Netz wymienił na Ostroszowice swój majątek w Bielawie. Po śmierci Wolffa Heinricha w 1668r. dobra odziedziczył jego syn Ernst Heinrich von Netz. Z kolei w 1689r. spadkobiercą Ernsta Heinricha został szesnastoletni syn Adam Heinrich von Netz. W 1739r. po śmierci Adama Heinricha Ostroszowice otrzymała wdowa po nim Helene Elizabeth z domu von Vogt und Sagwitz. W 1757r. majątek odziedziczył jej dziewiętnastoletni wnuk Leopold Heinrich von Seherr-Thoss. Był on najstarszym synem barona Christopha Ernsta von Seherr-Thoss i Johanny Elizabeth z domu von Netz. W 1775r. Leopold Heinrich von Seherr-Thoss otrzymał od króla Prus Fryderyka II tytuł hrabiego. W 1804r. po śmierci Leopolda Heinricha państwo stanowe Dobra oraz majątek w Ostroszowicach odziedziczył jego syn Ernst Heinrich Leopold von Seherr-Thoss (ur.1786r., zm.1856r.). Według źródła z 1845r. w wiosce znajdował się pałac z ogrodem oraz trzy folwarki. W 1856r. na mocy testamentu Ernsta Heinricha nastąpił podział rodzinnych majątków pomiędzy jego dwóch synów. Najstarszy hrabia Hermann von Seherr-Thoss (ur.1810r., zm.1883r.) otrzymał państwo stanowe Dobra. Młodszemu Ocatviusowi Manfredowi (ur.1827r., zm.1911r.) przypadł majątek ostroszowicki. Od 1852r. małżonką hrabiego Manfreda von Seherr-Thoss była hrabianka Eugenie von Sternberg und Rudelsdorf (ur.1828r., zm.1876r.), córka Conrada Michaela Antona von Sternberg z pobliskiej Rudnicy. Po śmierci pierwszej żony hrabia Manfred ożenił się ponownie z Anną Marią Heleną von Monte (ur.1853r., zm.1913r.). Manfred von Seherr-Thoss był rotmistrzem, pełnił również funkcję starszego ziemskiego. W 1886r. należąca do niego posiadłość w Ostroszowicach liczyła 930ha, w tym 349ha pól uprawnych, 58ha łąk, 9ha pastwisk, 495ha lasów, 7ha stawów, 12ha parku, dróg i podwórzy gospodarczych. W 1896r. dobra zostały przekształcone w majorat. Właścicielem majoratu został syn Manfreda, Ernst Friedrich Maria Manfred von Seherr-Thoss (ur.1858r., zm.1907r.). W 1891r. Ernst Manfred ożenił się z Klarą von Thiele-Winckler (ur.1868r., zm.1946r.), córką Huberta von Thiele-Winckler. W 1907r. po śmierci męża Klara zarządzała majątkiem w imieniu małoletniego syna Ernsta Manfreda Rogera (ur.1897r., zm.1979r.). W tym czasie powierzchnia dóbr wynosiła 1011ha, w tym 425ha pól uprawnych, 60ha łąk, 500ha lasów, 7ha stawów, 10ha parku i ogrodu, 9ha dróg i podwórzy gospodarczych. W 1921r. właścicielem fideikomisu został młodszy brat Ernsta Manfreda Rogera, hrabia Heinrich Leopold von Seherr-Thoss (ur.1896r., zm.1986r.). Całkowita powierzchnia majoratu złożonego z dóbr Ostroszowice i Lutomierz (Quickendorf) koło Ząbkowic Śląskich wynosiła 1362ha. Majątkiem Ostroszowice zarządzał inspektor Reinhard Winter. Gospodarstwo liczyło 1026ha, w tym 425ha pól uprawnych, 66ha łąk, 518ha lasów, 7ha stawów, 10ha parku i ogrodu. Heinrich Leopold von Seherr-Thoss pozostał właścicielem fideikomisu przynajmniej do 1937roku. W 1937r. majątkiem Ostroszowice zarządzał urzędnik inspektor Warczok. Powierzchnia posiadłości wynosiła 943ha, w tym 311ha pól uprawnych, 37ha łąk, 29ha pastwisk, 532ha lasów, 11ha stawów, 8ha parku i ogrodu, 15ha dróg i podwórzy gospodarczych. Po drugiej wojnie światowej dobra rodziny von Seherr-Thoss przejęło państwo polskie. Pałac uszkodzony w końcowej fazie drugiej wojny światowej, po 1945r. zarządzany był przez Kombinat Państwowych Gospodarstw Rolnych w Dobrocinie. Zabytek nie został wyremontowany. Z czasem porzucony pałac zmienił się w ruinę, którą pozostaje do dziś.
Pałac
Renesansowy dwór w Ostroszowicach został wzniesiony zapewne przed 1538r. przez przedstawicieli rodziny von Netz. Pierwotnie był to budynek jednoskrzydłowy założony na planie prostokąta. Jeszcze przed końcem szesnastego stulecia dobudowano kolejne trzy skrzydła, które zamknęły niewielki wewnętrzny dziedziniec. Rezydencja została przekształcona w stylu barkowym w wyniku przebudowy przeprowadzonej w latach 1715-1718 na zlecenie Adam Heinrich von Netz. Kolejnej znacznej przebudowy barokowego pałacu dokonał w latach 1861-1863 hrabia Manfred von Seherr-Thoss. Pałac uszkodzony w 1945r. i doprowadzony do ruiny w kolejnych latach. Obecnie zachowały się z niego mury obwodowe i część ścian działowych. Wygląd rezydencji możemy odtworzyć dzięki przedwojennym litografiom i fotografiom. Pałac był budynkiem murowanym z kamienia i cegły, potynkowanym, czteroskrzydłowym, z wewnętrznym dziedzińcem. Rezydencja posiadała skrzydła o dwóch- i trzech kondygnacjach, nakryte dachami dwu- i czterospadowymi z lukarnami. W narożniku północno-zachodnim znajdowała się kolista baszta. Elewacje pałacu były bogato zdobione detalem architektonicznym. Podziały ramowe budynku tworzyły gzymsy kordonowe i zdwojone pilastry. Główne wejście umieszczone w dziesięcioosiowej fasadzie poprzedzał wydatny ganek filarowy podtrzymujący balkon. Pomieszczenia były w układzie amfiladowym. Od strony dziedzińca znajdował się korytarz.
Zabytki w Ostroszowicach
Do rejestru zabytków w Ostroszowicach wpisano kościół filialny p.w. św. Jadwigi (30.06.1961r., nr rej.: 890) oraz zespół pałacowy: pałac (13.08.1965r., nr rej.: 1364) i park (14.09.1981r., nr rej.: 835/WŁ).
Poza ruinami pałacu w Ostroszowicach znajduje się jeszcze jedna interesująca ruina. Budynek założony na rzucie koła został zbudowany około 1600r. przez właściciela majątku w Ostroszowicach. Obiekt ten nazywany przed drugą wojną światową Brechhaus pełnił funkcję areny walk. Odbywały się w nim turnieje rycerskie zwane Ringelstehen. Ostatni z nich miał miejsce w 1794 roku.
Informacje praktyczne i dojazd
Dojazd komunikacją publiczną do Ostroszowic nie jest możliwy. Podróżującym samochodem proponuję jechać z Gliwic autostradą A4 w kierunku Wrocławia do węzła Brzezimierz, następnie DK396 do Strzelina, a dalej DK39 do Łagiewnik i DK384 przez Dzierżoniów do Bielawy. Z Bielawy najlepiej wyjechać ul. Ostroszowicką prowadzącą zgodnie z nazwą do Ostroszowic. Odległość: z Gliwic w jedną stronę niecałe 200km. Park z ruinami rezydencji znajduje się na prawo od drogi do Jodłownika. Samochód można zostawić na poboczu drogi lub zaparkować nieco dalej przy zakładach meblarskich. Po lewej stronie drogi do Jodłownika znajdują się ruiny rotundowej budowli zwanej Brechhaus.
Damian Dąbrowski,
Styczeń 2013 r.