Powiat dzierżoniowski, gmina Dzierżoniów
(nazwa niemiecka: Habendorf, Kreis Reichenbach)
Rys historyczny i stan obecny
Początki miejscowości sięgają pierwszej połowy XIII w., kiedy to według jednej z hipotez zakon templariuszy wzniósł w Owieśnie gródek obronny. Pierwsza pewna informacja o wiosce pochodzi z 1260r. Od początku XIV w. do 1368r. Owiesno należało do rodziny von Logau. Kolejni właściciele miejscowości, rodzina Pogorzelów (von Pogrell), w latach 1385-1417 wznieśli zamek murowany z kamienia, założony na nietypowym owalnym planie. Warownia składała się z budynku mieszkalnego, wieży i otoczonego murem dziedzińca. We władaniu rodu Pogorzelów Owiesno pozostało do początków XVI w. Następnymi znanymi właścicielami miejscowości były rody: von Bock (od około 1579r.), von Nimptsch, von der Heyde. W pierwszej ćwierci XVII w. średniowieczną warownię przebudowano w stylu renesansowym, a około 1742r. przekształcono na barokową rezydencję. W 1766r. Christian Friedrich von Seidlitz z Pawłowiczek ożenił się z Sophie Juliane Magdalene von der Heyde, dziedziczką majątku w Owieśnie. Dzięki temu małżeństwu w 1797r. rodzina von Seidlitz odziedziczyła posiadłość. W 1879r. dobra zostały przekształcone w majorat. W latach 1879-1885 Seidlitzowie przebudowali zamek w Owieśnie, między innymi przekształcając i podwyższając (do 60 m) wieżę. W 1886r. właścicielem majoratu był Friedrich von Seidlitz. W 1894r. majątek liczący 709ha należał do dr praw Adolfa von Seidlitz-Habendorf, wzmiankowanego w księgach adresowych do 1930 roku. W 1937r. właścicielem dóbr (Herrschaft) Owiesno o powierzchni 874ha był Friedrich von Seidlitz und Ludwigsdorf. Po zakończeniu drugiej wojny światowej majątek został znacjonalizowany. Zamek nie zniszczony w trakcie działań zbrojnych, nieużytkowany w latach pięćdziesiątych w krótkim czasie został zdewastowany. W 1958r. wykonano pierwszą inwentaryzację pomiarową zabytku, a w pięć lat później rozpoczęto prace konserwatorskie. Niestety nie uratowały one zamku przed zagładą. 28 lipca 1964r. runęła wieża dominująca nad rezydencją, przy okazji poważnie niszcząc południową część budynku. Przyczyną katastrofy budowlanej prawdopodobnie było niezauważone wcześniej podmycie części murów przez wody gruntowe. Po zawaleniu się wieży prace remontowe w Owieśnie zostały przerwane. W kolejnych dekadach nie podjęto ich ponownie i zabytek coraz bardziej niszczał. W latach dziewięćdziesiątych XX w. zrujnowany zamek ponownie został własnością prywatną. Inwestor nie podołał jednak problemom związanym z jego odbudową. Od 2002r. zabytek należy do Fundacji „Zamek Chudów”. Nowy właściciel oczyścił fosę, odgruzował wnętrze zamku i zabezpieczył jego mury przed dalszymi zniszczeniami. Do rezydencji przylega zaniedbany rozległy (8,9ha) park krajobrazowy. W pobliżu zachowane budynki gospodarcze dawnego folwarku, brama oraz Dom Ogrodnika.
Zamek
Warownia z XIV wieku, w czasach późniejszych wielokrotnie przebudowywana, doprowadzona do ruiny w drugiej połowie XX wieku. Budynek murowany z kamienia i cegły, potynkowany, wzniesiony na rzucie koła, z wewnętrznym dziedzińcem, częściowo podpiwniczony, trzykondygnacyjny, nakryty był dachem mansardowym. Układ wnętrz częściowo jedno- częściowo dwutraktowy. Na dziedziniec prowadzą dwa przejazdy bramne (od strony północnej i południowej) poprzedzone kamiennymi mostami przerzuconymi nad średniowieczną fosą.
Zabytki w Owieśnie
Do rejestru zabytków w Owieśnie wpisanokościół filialny p.w. Świętej Trójcy (1.12.1960r., nr rej.: 803), zespół zamkowy: zamek (6.06.1957r., nr rej.: 461, brak decyzji w KOBiDZ), oficynę (22.02.1984r., nr rej.: 984/WŁ), bramę przejazdową (22.02.1984r., nr rej.: 983/WŁ), park (28.11.1984r., nr rej.: 757/WŁ).
Informacje praktyczne i dojazd
Dojazd komunikacją publiczną do Owiesna zapewniają autobusy PKS Dzierżoniów kursujące z Bielawy, Dzierżoniowa i Ząbkowic Śląskich. Niestety autobusy te jeżdżą bardzo rzadko. Podróżującym samochodem proponuję jechać z Gliwic autostradą A4 w kierunku Legnicy do węzła Brzezimierz, następnie DK396 do Strzelina. Ze Strzelina najlepiej wyjechać DK39 prowadzącą do Łagiewnik, skąd DK 384 można dotrzeć do Dzierżoniowa. Z Dzierżoniowa należy wyjechać DK 382 w stronę Ząbkowic Śląskich i następnie skręcić w prawo w lokalną drogę prowadzącą do Owiesna. Odległość: w jedną stronę około 195 km. W Owieśnie samochód można zaparkować przy kościele parafialnym lub bezpośrednio przy zrujnowanym zamku.
Damian Dąbrowski,
Lipiec 2011 r.
