Powiat średzki, gmina Środa Śląska
(nazwa niemiecka Schönau, Kreis Neumarkt)
Zabytki w Ogrodnicy
Do rejestru zabytków nie został wpisany żaden obiekt w Ogrodnicy. W ewidencji zabytków uwzględniono m.in. zespół pałacowy (nr 16-19): pałac, oborę, stajnię spichlerz oraz park.
Miejscowość wzmiankowano w 1320 roku jako Schonaw, a w 1360 r. jako Schonow. W 1619r. majątek w Ogrodnicy należał do Georga von Landskron, a w 1677r. do jego potomka Adama von Landskron. W 1728 roku dobra nabył klasztor benedyktynów w Broumowie. W skutek podziału Śląska w wyniku wojen śląskich w latach 40-tych XVIII wieku związki Ogrodnicy z Broumowem zostały zerwane, a majątek otrzymali benedyktyni z opactwa w Legnickim Polu. W 1795 roku w miejscowości wzmiankowano pańską siedzibę, folwark, szkołę. W 1810 roku majątek został sekularyzowany i włączony w skład królewskiej domeny. Posiadłość w Ogrodnicy odtąd często oddawano w dzierżawę, a pałac w wiosce został siedzibą dzierżawców. W 1830 roku w opisie miejscowości wymieniono 50 domów, rezydencję z folwarkiem, 283 mieszkańców, w tym 192 wyznania katolickiego, wiatrak oraz gorzelnię. W 1845 roku w Ogrodnicy znajdował się pałac, folwark, wiatrak, gorzelnia i 45 domów. Wieś liczyła 260 mieszkańców, w tym 92 ewangelików. Majątek dzierżawił Seydel. Dobra rycerskie Ogrodnica pozostały częścią królewskiej domeny, a następnie własnością niemieckiego skarbu państwa do końca drugiej wojny światowej. W posiadłości wzmiankowano dzierżawców: w 1872r. kapitana Trautvettera, w 1876r. porucznika Braune, w latach 1886-1909 Richtera, w latach 1912-1921 kapitana Arthura Droscha, w 1926r. Panią Sidonie Droscha, w latach 1930-1937 Paula Lüttmanna. W 1886 roku majątek liczył 405ha. W 1937 roku powierzchnia dóbr wynosiła 400ha, w tym 331ha pól uprawnych, 23ha łąk, 11ha pastwisk, 18ha lasów, 1ha stawów, 4ha ogrodu, 1ha parku, 2ha łoziny, 9ha dróg, podwórzy gospodarczych i innych użytków. Przy folwarku w dalszym ciągu działała gorzelnia.
Siedziba szlachecka w Ogrodnicy istniała już w pierwszej połowie XVIII wieku. Rezydencję wzmiankowano m.in. w 1795, w 1830 i w 1845 roku. Obecnie istniejący neorenesansowy pałac został ufundowany około 1890 roku zapewne przez Richtera. Budynek murowany, częściowo podpiwniczony, wzniesiony na rzucie prostokąta, dwukondygnacyjny, z użytkowym poddaszem, nakryty dachem czterospadowym z facjatami. Fasada pięcioosiowa, z centralnym głównym wejściem, zaakcentowanym boniowanymi lizenami. W elewacji ogrodowej dwuosiowy ryzalit. Elewacje ozdobione gzymsami między kondygnacjami i wieńczącym, opaskami wokół otworów okiennych - część z nich z naczółkami, część z kluczem – boniowanymi narożami. W elewację północną wmontowana tablica metalowa z datą 1890. Układ wnętrz trzytraktowy z hallem na osi. W części pomieszczeń stropy płaskie z dekoracją fasetową o motywach geometrycznych. We wnętrzach zachowane kominki i posadzka ceramiczna z dekoracją ornamentową w sieni.
Pałac na początku XX wieku
Źródło: https://polska-org.pl/5146085,foto.html?idEntity=506025 (dostęp: 24.12.2020r.)
Po 1945 roku majątek przejęło państwo polskie. Dobra przekazano w zarząd Inspektoratowi Rolnemu Środa Śląska. W latach 70-tych XX wieku dawny folwark z rezydencją podlegały pod PGR Środa Śląska jako część Zakładu Rolnego Ciechów. Następnie utworzono samodzielny Zakład Rolny Ogrodnica. Po likwidacji PGR-ów w latach 90-tych XX wieku zabudowania znalazły się w gestii Agencji Własności Rolnej Skarbu Państwa. W kolejnych dekadach majątek sprywatyzowano. Obecnie pałac jest własnością prywatną. Budynek nieużytkowany, zabezpieczony przed wejściem. Na południe od rezydencji rozciąga się zaniedbany park, z pojedynczymi okazami starodrzewu i stawem, świadczącymi o dawnej świetności założenia.
Ogrodnica położona jest nieco ponad 3 kilometry na południowy-zachód od Środy Śląskiej. Z miasta powiatowego prowadzi do wioski lokalna droga (ulica Ogrodnicka). Dawny majątek znajduje się na zachodnim krańcu Ogrodnicy. Zabudowania gospodarcze otaczają resztki dziedzińca folwarcznego, na południe od którego wznosi się rezydencja i rozciąga park.
Dokładna lokalizacja: 51°08'55.9"N 16°33'12.7"E
Damian Dąbrowski,
Grudzień 2020r.
