Powiat zawierciański, miasto
Miasto historycznie związane z Małopolską, po drugiej wojnie światowej w wyniku kolejnych reform administracyjnych znalazło się w województwie śląskim.
Pierwsza wzmianka o miejscowości: początki Pilicy sięgają XIII w., w 1394 r. otrzymała prawa miejskie.
Właściciele majątku: rodzina Pileckich (do II poł. XVI w.), Wojciech Padniewski (początek XVII w.), Jerzy Zbaraski, Konstanty Wiśniowiecki, Stanisław Warszycki, Maria z Wesslów Sobieska, Teodor Wessel, Chrystian August Moes, Leon Epstein, rodzina Arkuszewskich (lata 1906-1945), po drugiej wojnie światowej rezydencja przejęta przez państwo. W pałacu najpierw urządzono dom dziecka, a następnie dom wychowawczy. W 1990 r. zabytek zakupiła Pani Barbara Piasecka – Johnson, niedługo później rozpoczęły się prace remontowe. Restaurację pałacu zatrzymały procesy sądowe z krewnymi jego przedwojennych właścicieli. Budynek można zobaczyć z zewnątrz. Losy zabytku są bardzo niepewne. Obiekt powoli niszczeje, zawaliła się cześć otaczających go fortyfikacji bastionowych.
Pałac
Dwór obronny wzniesiony przez Wojciecha Padniewskiego przed 1610 r., następnie przekształcony w pałac otoczony fortyfikacjami bastionowymi przez Stanisława Warszyckiego po 1636 r. Zdobyty i uszkodzony przez wojska szwedzkie w 1655 r. Wielokrotnie przebudowywany w XIX i XX w. Pałac barokowo – klasycystyczny, murowany z cegły, potynkowany, złożony z czterech prostokątnych skrzydeł otaczających niewielki dziedziniec. Skrzydła dwukondygnacjowe, nakryte niskimi dachami dwuspadowymi. Fasada jedenastoosiowa, z centralnym pięcioarkadowym podjazdem podtrzymującym taras. Elewacje zachowały podziały pilastrowe oraz barokowe i klasycystyczne detale. W pobliżu pałacu znajdują się fortyfikacje bastionowe. Rezydencje otacza rozległy park krajobrazowy, z cennymi okazami starodrzewu.
Zabytki w Pilicy
Do rejestru zabytków w Pilicy wpisano: średniowieczny układ urbanistyczny (26.02.1993 r., nr rej.: A/1513/93); kościół par. p.w. św. Jana Chrzciciela (28.02.1969 r., nr rej.: 1587/95 A-114), dzwonnicę (3.03.1969 r., nr rej.: 1588/95 A-115), zespół pałacowy (22.05.1961 r., nr rej.:1603/95 101/7/61): pałac, oficyna, fortyfikacje bastionowe, park (osobno wpisany do rejestru już 8.11.1949 r., nr rej.: 111-2-18/49).
Informacje praktyczne i dojazd
Dojazd komunikacją publiczną z Górnego Śląska do Pilicy jest bardzo skomplikowany. Najlepiej najpierw dostać się pociągiem do Zawiercia, następnie autobusem do Ogrodzieńca, skąd kursują busy w kierunku Pilicy. Podróżującym samochodem proponuję jechać z Gliwic DK 78 w kierunku Kielc do Zawiercia, następnie DK 791 do Ogrodzieńca i dalej DK 790 do Pilicy. Odległość: w jedną stronę około 85 km. Samochód można zaparkować przy ulicy Zamkowej, blisko wejścia do parku otaczającego pałac.
Damian Dąbrowski,
Grudzień 2010 r.
