Powiat milicki, gmina Milicz, przysiółek wsi Postolin
(nazwa niemiecka: Postel Karmine, Kreis Militsch)
Rys historyczny i stan obecny:
W 1787 roku właścicielem majątku w Karminie był von Rullmann. W wiosce znajdowała się rezydencja szlachecka, 8 gospodarstw zagrodników i inne zabudowania. W sumie w 12 domach mieszkały 64 osoby. Według opisu Karmina z 1830 roku właścicielem dóbr rycerskich był Pan Buschke. W miejscowości wzmiankowano 12 domów, pałac, folwark, browar, gorzelnię, wiatrak, młyn i cegielnię. Osada liczyła 149 mieszkańców, w tym 17 katolików. Katolicy i ewangelicy należeli do parafii w Miliczu. Piętnaście lat później majątek znajdował się w rękach spadkobierców Pana Buschke. Liczba domów w Karminie wzrosła do 15. Funkcjonował folwark, młyn wodny, wiatrak, kuźnia. Odnotowano 159 mieszkańców, w tym 12 katolików. Przynależność parafialna nie uległa zmianie. Przed 1856 rokiem właścicielem pałacu i posiadłości w Karminie został baron major von Steensen, znany ze źródeł do 1861 roku. Następnie dobra rycerskie przejął Wilhelm Carl Ernst baron von Rentz, znany z ksiąg adresowych z 1872 i 1876 roku. W 1886 roku majątek liczący 212ha (w tym 126ha pól uprawnych, 21ha łąk, 6ha pastwisk, 48ha lasów, 6ha stawów, 5ha dróg i podwórzy gospodarczych) należał do dr Schneidera. Na folwarku hodowano 9 koni, 58 sztuk bydła rogatego, w tym 22 krowy, 125 owiec. Dwa lata później posiadłość nabył Heinrich von Salisch z sąsiedniego Postolina (auf Postel). W rękach jego rodziny dobra pozostały do końca drugiej wojny światowej. W księgach adresowych z 1921 i 1930 roku wymieniano Rudolpha von Salisch. W 1937 roku posiadłość o powierzchni 137ha - w tym 126ha pól uprawnych, 11ha lasów i innych użytków - od rodziny von Salisch dzierżawił Robert Lohr z Milicza. Najemcą rezydencji była organizacja Służba Pracy Rzeszy, oddział dla kobiet. Po zakończeniu drugiej wojny światowej majątek przejęło państwo polskie. Folwark wraz z pałacem znalazł się w gestii Państwowego Gospodarstwa Rolnego. Rezydencja nie była użytkowana, budynek ulegał dewastacji. W 1985 roku pałac należał do Spółdzielni Kółek Rolniczych z Milicza. Zabytek pozostawał niezagospodarowany, zniszczeniu uległ dach. W 1991 roku rezydencja była własnością Urzędu Miasta i Gminy Milicz. Obecnie zabytek prawdopodobnie należy do osoby prywatnej. Dach został wymieniony, budynek zabezpieczono przed wejściem.
Dwór
Siedziba pańska w Karminie wzmiankowana była już w 1787 roku. Obecny klasycystyczny pałac został ufundowany w 1806 roku. Rezydencję przekształcono w 1903 roku. Budynek murowany z kamienia i cegły, potynkowany, założony na planie prostokąta, podpiwniczony, parterowy, z użytkowym poddaszem i dwukondygnacyjnymi ryzalitami, nakryty dachem mansardowym z facjatkami i nowszymi świetlikami. Fasada (elewacja północna) jedenastoosiowa, z centralnym trzyosiowym ryzalitem mieszczącym główne wejście. Nad wejściem herb rodu von Salisch i kwadratowe pola z inicjałami fundatorów i datami budowy. Ryzalit dzielony półkolumnami jońskimi, zwieńczony trójkątnym naczółkiem. Elewacja południowa powtarza układ fasady. Elewacje boczne pięcioosiowe, z centralnymi trzyosiowymi ryzalitami, zamkniętymi trójkątnymi naczółkami. Elewacje w znacznym stopniu uproszczone, pozbawione wielu detali. Pierwotnie posiadały gzyms koronujący wsparty na kroksztynach, profilowane obramienia okienne i podokienniki ozdobione motywem fartuszkowym, rozetami i girlandami warkoczowymi. Układ wnętrz trzytraktowy. Na osi sień, westybul i salon. W piwnicach sklepienia kolebkowe z lunetami, w pozostałych pomieszczeniach zastosowano płaskie stropy, niektóre z sufitami o dekoracji fasetowej. Na południe od pałacu znajduje się odbudowana parterowa oficyna, określana również jako domek ogrodnika. Od wschodu do rezydencji przylega park krajobrazowy. Na północ od niego wznoszą się zabudowania pofolwarczne.
Zabytki w Postolinie Karminie
Do rejestru zabytków w Karminie wpisano zespół pałacowy i folwarczny: pałac (12.06.1987r., nr rej.: 614/W); park (20.04.1990r., nr rej.: 630/W); oficynę i ogród przy oficynie (27.03.2000r., nr rej.: 13/A/00/1-2); folwark (30.01.2002r., nr rej.: 77/A/02/1-7): dom z 1903r. (nr 16), dom z 1900r. (nr 17), spichrz z 1903r., wozownię z 1890r., stajnię z 1890r., oborę z 1894r. i stodołę z 1910r.
Informacje praktyczne i dojazd
Niestety dojazd komunikacją publiczną do Postolina Karmina nie jest możliwy. Podróżującym samochodem proponuję jechać z Gliwic autostradą A4 w kierunku Legnicy do węzła Wrocław Południe, następnie autostradową obwodnicą miasta (A8) do węzła Wrocław Północ i dalej DK5 w stronę Poznania. Z tej ostatniej trasy należy skręcić w prawo do Trzebnicy i kontynuować podróż DK15 w kierunku Krotoszyna. Za miejscowością Lasowice z DK15 trzeba skręcić w lewo w lokalną drogę prowadzącą prosto do Postolina. Na skrzyżowaniu w centrum wioski należy skręcić w prawo (na północ), a następnie za kościołem w lewo. Odległość: w jedną stronę z Gliwic około 235km, z Wrocławia około 60km. Zespół pałacowo-folwarczny znajduje na zachodnim krańcu Karmina. W pobliżu nie ma dobrego miejsca do zaparkowania samochodu, pojazd trzeba zostawić na poboczu jednej z gruntowych dróg.
Damian Dąbrowski,
Czerwiec 2014 r.
