Powiat wołowski, gmina Wińsko
(nazwa niemiecka Przybor, w latach 1936-1945 Waldheim, Kreis Steinau a.O., od 1932r. Kreis Wohlau)
Zabytki w Przyborowie
Do rejestru zabytków w Przyborowie wpisano zespół pałacowy, nr rej.: 469/A/1-3/04 z 24.12.2004r.: pałac (nr 46), z 1915; dwór (nr 45), z końca XVII w., XVIII w., XIX w., park, z XVIII w., pocz. XX w. Ponadto do ewidencji zabytków wpisano dawny cmentarz rodowy (na wschód od wsi), kolejne zabudowania zespołu pałacowego: dom czeladny folwarczny, dwie obory; zespół mieszkalno-gospodarczy (nr 44): dom mieszkalny oraz dwa budynki gospodarcze; dom mieszkalny (nr 47), stodołę (nr 49).
Historię majątku omówiono dokładnie w książce
Właścicielami Przyborowa byli m.in.: Otto Paschowitz, ród von Falkenhain, von Uechtritz, von Gfug. Następnie od 1812 do 1945 roku posiadłość pozostawała w rękach rodziny Engelmann. Po zakończeniu drugiej wojny światowej majątek przejęło państwo polskie. Folwark wraz z rezydencją został przekazany Państwowemu Przedsiębiorstwu Rolnemu w Wińsku z siedzibą w Piskorzynie. Dawny dwór i pałac zaadaptowano na mieszkania pracowników przedsiębiorstwa. W kolejnych dekadach XX wieku zabudowania znajdowały się w gestii Państwowego Gospodarstwa Rolnego. Po jego upadku w latach 90. ubiegłego stulecia majątek przejęła Agencja Własności Rolnej Skarbu Państwa. Kolejnym zarządcą została Agencja Nieruchomości Rolnych. Według Romualda Łuczyńskiego mieszkania w pałacu były użytkowane do 1996 roku. Zamieszczone w Internecie zdjęcie z 1999 roku potwierdza, że zabytek w tym był już opuszczony
http://dolny-slask.org.pl/879375,foto.html?idEntity=513913
Przyborów na przedwojennych widokówkach
Źródło: http://dolny-slask.org.pl/724816,foto.html?idEntity=506525 (dostęp: 26.07.2016r.)
Źródło: http://dolny-slask.org.pl/693859,foto.html?idEntity=506525 (dostęp: 26.07.2016r.)
Pierwsza z widokówek pochodzi z przed 1915 roku. Na niej dwór jest jeszcze podpisany Schloss – rezydencja. Po wybudowania nowego pałacu obiekt służył jako oficyna.
Stan pałacu i dworu w 2013 roku
W 2013 roku pałac na licytacji prowadzonej przez Agencję Nieruchomości Rolnych nabyły Krakowskie Szkoły Artystyczne. Jak widać na powyższych zdjęciach zabytek był w bardzo złym stanie technicznym. We wcześniejszych latach rozkradziono i zniszczono instalacje elektryczne oraz wodno-kanalizacyjne, zdewastowano stolarkę okienną i drzwiową, rozbito piece. Nieszczelność dachu doprowadziła do uszkodzenia drewnianych stropów. Do 2020 roku wymieniono uszkodzoną więźbę dachową i wykonano nowy dach nad pałacem. Wymurowano nowe kominy i w części pomieszczeń wykonano nowe stropy. Właściciel zabytku powoli z własnych środków przeprowadza kolejne prace remontowo-budowlane.
Oficjalna strona obiektu
Pałac i dwór w październiku 2020 roku
Dwór
Pańską siedzibę w Przyborowie wzmiankowano już w 1787 roku. Początki rezydencji sięgają więc co najmniej XVIII wieku. Dawny dwór to budynek murowany, potynkowany, założony na planie wydłużonego prostokąta, podpiwniczony, jedno- i dwukondygnacyjny, nakryty dachem czterospadowym (korpus) i mansardowym (skrzydła boczne), pierwotnie z powiekami. Korpus dwukondygnacyjny skrzydła boczne parterowe. Fasada (elewacja północna) o zmienionym układzie otworów okiennych i drzwiowych. Elewacje pozbawione ozdobnych detali architektonicznych. Zabytek pełni funkcje wielorodzinnego budynku mieszkalnego i można go zobaczyć tylko z zewnątrz. Dwór (nr 45) jest wpisany do rejestru zabytków wydaje się to jednak nie mieć znaczenia dla jego losów, a zwłaszcza prowadzonych w budynku prac remontowo-budowlanych.
Pałac
Nową rezydencję w Przyborowie ufundował około 1915 roku starosta dr Curt von Engelmann. Neobarokowy pałac został założony na planie prostokąta. Budynek murowany, potynkowany, podpiwniczony, dwukondygnacyjny, z częściowo użytkowym poddaszem, nakrytym dachem mansardowym z lukarnami i powiekami. Fasada (elewacja północno-wschodnia) dziewięcioosiowa z centralnym trzyosiowym pozornym ryzalitem zwieńczonym przyczółkiem z kartuszami herbowymi właścicieli. Główne wejście poprzedza portyk kolumnowy z balkonem. Elewacja ogrodowa (południowo-zachodnia) również dziewięcioosiowa, zamknięta po bokach dwoma dwuosiowymi ryzalitami. Od strony ogrodu dodatkowe wejście do pałacu umieszczone w półkolistej werandzie. Elewacje dzielone pilastrami, zachowały liczne detale architektoniczne: obramienia okienne (uszate, z kluczem), płyciny, festony. Układ wnętrz dwutraktowy z korytarzem między traktami i centralną sienią. We wnętrzach zachowana część pierwotnego wystroju i wyposażenia, m.in. dekoracje fasetowe sufitów, kominki, parkiety.
Przyborów położony jest około 20 kilometrów na północny-zachód od Wołowa. Z miasta najlepiej wyjechać DK340 (ul. Ścinawska) w kierunku Ścinawy. W Małowicach z tej trasy należy skręcić w prawo w lokalną drogę prowadzącą przez Iwno do Przyborowa. Folwark z dawnym dworem i pałacem znajdują się na zachodnim krańcu miejscowości przy zachowanym fragmencie starorzecza Odry. Samochód można zostawić w bocznej drodze przy pofolwarcznych zabudowaniach gospodarczych.
Damian Dąbrowski,
Lipiec 2016r., aktualizacja październik 2020r.