Powiat nyski, gmina Korfantów
(nazwa niemiecka: Klein Schnellendorf, Kreis Falkenberg)
Rys historyczny i stan obecny:
W piętnastym i szesnastym stuleciu Przydroże Małe należało do Dluhomilów, znanej śląskiej rodziny szlacheckiej, która posiadała kompleks dóbr rozłożony wokół Korfantowa. W 1539 r. Kasper Schoff zwany Gotsch wykupił od Katarzyny Dluhomil Przydroże Małe. Następny znany właściciel wioski to baron Krzysztof Kochcicki, wzmiankowany w 1617 r. jako starosta Otmuchowa. Pod koniec XVII w. Przydroże należało do hrabiego Johanna Friedricha von Herbersteina, a następnie do hrabiego von Stahrenberga. Istniejąca do dziś rezydencja została wzniesiona około 1730 r. najprawdopodobniej przez rodzinę Stahreberg. Kolejni znani właściciele majątku to rodzina von Auersperg (w latach 1818-1854), lejtnant Herman Henze (lata 1854-1868) i rodzina Blomener (od 1868 r. – do końca drugiej wojny światowej). Po 1945 r. majątek został upaństwowiony, a wykorzystywany przez miejscowe gospodarstwo rolne pałac w Przydrożu Małym powoli zmieniał się w ruinę. W latach 1982-86 przeprowadzono remont, w trakcie którego wymieniono część stropów, konstrukcję dachu i przykryto dach blachą cynkową. Prace te uratowały zabytek przed zniszczeniem. Obecnie pałac jest własnością prywatną. Właściciel zabezpieczył obiekt przed wejściem, niestety jak dotąd nie rozpoczął remontu. Sąsiadujący z pałacem kompleks budynków folwarcznych należy do Agencji Nieruchomości Rolnych. Od zachodu i południa rezydencję otacza niewielki park krajobrazowy z cennymi okazami starodrzewia. Całość ogrodzona jest kamiennym murem z zachowaną neogotycką basztą.
Barokowy pałac w Przydrożu Małym został wzniesiony około 1730 r. na planie prostokąta. Zabytek uległ znacznym przekształceniom w połowie XIX w., kiedy dobudowano wystającą poza korpus czworoboczną wieżę, a elewacje przekształcono wykorzystując neoromańskie i neogotyckie detale. Budynek murowany z cegły, potynkowany, dwukondygnacjowy, nakryty wysokim dachem czterospadowym. Elewacja frontowa (wschodnia) z trzyosiowym pseudoryzalitem na osi, w którym umieszczono kamienny portal z kartuszem herbowym. Elewacje pozbawione większości ozdób, fragmentarycznie przetrwał arkadowy fryz podokapowy, boniowania narożników wieży, gzyms międzypiętrowy, zachowane kamienne obramienia otworów okiennych i drzwiowych. Układ wnętrz dwutraktowy z sienią na osi. Pomieszczenia nakryte sklepieniami kolebkowymi z lunetami oraz stropami i sufitami z fasetami. Wyposażenie wnętrz zniszczone.
Informacje praktyczne i dojazd:
Dojazd komunikacją publiczną teoretycznie jest możliwy, ale ze względu na liczne przesiadki nie polecam go. Do Przydroża Małego kursują rzadko PKS-y z Nysy i Prudnika, a by dostać się do któregoś z tych miast trzeba najpierw dotrzeć pociągiem z Gliwic do Kędzierzyna – Koźla, gdzie można przesiąść się w kolejny pociąg, który do Nysy jedzie przez Prudnik. Wybierającym podróż samochodem proponuję jechać z Gliwic autostradą A4 do węzła w Krapkowicach, następnie DK 409 do Dębiny i dalej DK 414 do Białej, gdzie należy skręcić w prawo w lokalną drogę, która przez Śmicz i Pleśnicę prowadzi do Przydroża Małego. Odległość: w jedną stronę około 100 km. Na miejscu nie ma dobrego parkingu, samochód proponuję zostawić na poboczu drogi. Będąc w Przydrożu Małym warto zobaczyć kościół odpustowy MB Bolesnej, przy którym znajdują się stacje Drogi Krzyżowej, znany jako Kalwaria na Szwedzkiej Górce.
Damian Dąbrowski,
Październik 2009 r.
