Powiat ząbkowicki, gmina Bardo
(nazwa niemiecka Riegersdorf, Kreis Frankenstein)
Zabytki w Potworowie
Do rejestru zabytków w Potworowie wpisano:
- fort nr 5 ziemny, 1813r., nr rej.: Arch/466/69 z 14.08.1969r.
Ponadto w ewidencji zabytków znalazły się: pałac (nr 1), dom mieszkalny nr 20 i nr 51.
Miejscowość wzmiankowany już w 1260 roku, kiedy to pojawia się pod nazwą Potuorouo. W dokumencie z 1316 roku występuje jako Poduorow quod Rudigerisdorf dicitur. W XV wieku Potworów dzielił się na części. Jedna z nich przez dłuższy czas należała do Nikolausa Kolda von Zampach. Właścicielem innej części był Melcher von Belav, który w 1482 roku sprzedał ją Georgowi Kenthen Jenkwitz zu Brisnitz. W 1614 roku Potworów należał do Hansa von Mettig, a później hrabiego von Hatzfeldt z Grochowej. Kolejnym właścicielem był Kasper Ignatz Dittel. Przed 1785 rokiem jego spadkobiercy sprzedali miejscowość Pani Veronice Schefterin. Następnie wioska została włączona do państwa stanowego Ząbkowice Śląskie – Ziębice należącego do hrabiego Constantina Carla Antona von Schlabrendorf (ur.1782r, zm.1853r.). W opisach wioski z 1785, 1830 i 1845 roku nie wspominano rezydencji, ani nawet folwarku. W drugiej połowie XIX wieku grunty w Potworowie wchodzące w skład państwa stanowego Schlabrendorfów zostały rozparcelowane.
W wiosce istniało również wolne sołectwo należące w 1845 roku do niejakiego Bernhardta. Na terenie wolnego sołectwa poza folwarkiem działała również cegielnia. Na początku XX wieku właścicielem sołectwa był kapitan w stanie spoczynku Max Tschacher (zm. po 1930r.). Następnie majątek otrzymał w spadku jego syn porucznik Kurt Tschacher. W księdze adresowej z 1937 roku istnieje informacja, że rodzina Tschacher była właścicielami wolnego sołectwa od około 210 lat. Oznacza to jakieś pokrewieństwo ze wspomnianym wyżej rodem Bernhardt. W przededniu wybuchu drugiej wojny światowej posiadłość liczyła 137ha, w tym 97ha pól uprawnych, 8ha łąk, 8ha pastwisk, 18ha lasów, 1,5ha ogrodu, 4,5ha dróg, podwórzy gospodarczych i innych użytków.
Źródło: https://polska-org.pl/704458,foto.html?idEntity=506869 (dostęp: 11.08.2019r.)
Na widokówce sprzed 1945 roku przedstawiony jest budynek villa Rieschke, przez polskich konserwatorów wpisany do ewidencji zabytków jako pałac. Budynek ten wzniesiony zapewne w XIX wieku był siedzibą właścicieli tzw. wolnych dóbr (Freigut). Od 1872 roku wzmiankowano w Potworowie Paula Rieschke. Jego posiadłość w 1894 roku liczyła 102ha, w tym 83ha pól uprawnych, 11ha łąk, 8ha lasów, dróg, podwórzy gospodarczych i innych użytków. Paul Rieschke zmarł po 1912 roku. Włości otrzymał w spadku mąż jego córki Paul Berth, znany z dokumentów z lat 20. XX wieku. W 1921 roku majątek Paula Bertha miał powierzchnię 102ha, w tym 83ha pól uprawnych, 8ha łąk, pastwisk i stawów, 7,5ha lasu, 3,5ha ogrodu, dróg, podwórzy gospodarczych i innych użytków. W 1937 roku właścicielką majątku była Pani Helene Berth, z domu Rieschke. Powierzchnia dóbr na przestrzeni wielu dekad nie uległa praktycznie zmianie. Po drugiej wojnie światowej rezydencję rodu Rieschke zmieniono w wielorodzinny budynek mieszkalny. Zabytek do dziś pełni funkcje mieszkalne i można go zobaczyć z zewnątrz z pewnej odległości. Niewielki dziedziniec z trzech stron otaczają budynki gospodarcze, a z czwartej rezydencja. Na wschód od siedziby właścicieli zadrzewienie, pozostałość po ogrodzie wzmiankowanym w przedwojennych księgach adresowych.
Potworów położony jest około 10 kilometrów na południe od Ząbkowic Śląskich. Dojazd DK 8 w kierunku Kłodzka za miejscowością Braszowice z tej trasy należy skręcić w prawo w lokalną drogę do Potworowa. Folwark z rezydencją znajduje się na wschodnim krańcu wioski i jest widoczny z drogi krajowej nr 8.
Damian Dąbrowski,
Sierpień 2019r.
