Powiat średzki, gmina Udanin
(nazwa niemiecka Pläswitz, Kreis Striegau, od 1932r. Kreis Neumarkt)
Zabytki w Pielaszkowicach
Do rejestru zabytków w Pielaszkowicach został wpisany zespół pałacowy (nr rej.: A/2748/502/L dnia 13.05.1977r.), który obejmuje:
- pałac (w ruinie)
- budynek mieszkalno-gospodarczy (nr 50)
- budynek gospodarczy - obora (nr 51)
- dom mieszkalno-gospodarczy (nr 51)
- budynek gospodarczy – spichlerz (nr 51)
- oficyna mieszkalna z bramą (nr 52)
- altana
- stawy hodowlane
- park pałacowy
- aleja grabowa na grobli
W rejestrze zabytków umieszczono także cmentarz poewangelicki na północnym skraju wsi (nr rej.: A/1138/904/L z 16.02.1990r.).
Ponadto w ewidencji zabytków uwzględniono m.in. liczne domy mieszkalne i budynki gospodarcze w wiosce.
Pierwotny kasztel istniał w Pielaszkowicach już w XII wieku. Budowla zniszczona w 1241 roku została odbudowana w formie gotyckiego zamku przez kolejnych właścicieli wsi. Od 1537r. Pielaszkowice należały do Hansa von Mühlheim, który w miejscu wspomnianej wyżej siedziby szlacheckiej, w latach 70. XVI wieku ufundował renesansowy dwór. W pierwszym dwudziestoleciu XVII wieku potomkowie Hansa von Mühlheim dokonali znacznej rozbudowy dworu. Od 1685 roku rezydencja należała do von Rechenbergów, następnie od 1740r. do von Nostitzów. W 1743 roku majątek przeszedł na własność von Buddenbrocków i w rękach tej rodziny pozostał do 1945 roku. W 1771 roku Johann Heinrich Wilhelm Jobst von Buddenbrock dokonał kolejnej znaczącej przebudowy pałacu. Rezydencja Buddenbrocków miała swoją wielką chwilę w historii, kiedy to 4 czerwca 1813r. w jej wnętrzach został podpisany rozejm między wojskami Napoleona i armiami Prus i Rosji. Upadek pałacu rozpoczął się po 1945 roku w niejasnych okolicznościach. Wbrew niektórym wersją wydarzeń budynek prawdopodobnie przetrwał działania wojenne w dobrym stanie i spłonął dopiero w 1948 roku. Ogromna wypalona rezydencja następnie trafiła wraz z folwarkiem pod pieczę Państwowego Gospodarstwa Rolnego w Udaninie. Pomysł był zupełnie pozbawiony logiki, bo co niby PGR miał zrobić z tak dużym i na dodatek poważnie uszkodzonym budynkiem. Grunty dawnego majątku wykorzystywano pod uprawy, zabudowania gospodarcze były użytkowane, a ruina pałacu stała niezabezpieczona i każdy brał z niej to co potrzebował. Dekady kompletnej bierności właścicieli - najpierw PGR-u, potem rządowych agencji rolnych – a później też dzierżawców sprawiły, że dziś pozostał wrak budynku, bez dachu, stropów, ścian działowych. Zadziwiające jak bez śladu zniknęła sześciokondygnacyjna wieża, a z nią znaczna część murów obwodowych głównego budynku powstałego w XVII w. Co zaskakujące w najlepszym stanie zachowania jest najstarsza, renesansowa część dawnego dworu. Niestety ten najlepszy stan oznacza zachowanie murów obwodowych i części detali kamieniarki na wyższych kondygnacjach, trudnej do odkucia dla złodziei. Przemiany własnościowe i przeobrażenia strukturalne w polskim rolnictwie sprawiają, że zabudowania gospodarcze dawnego folwarku znikają obecnie jeszcze szybciej niż sam pałac. Być może za jakiś czas jedynym śladem po majątku Buddenbrocków będzie tylko zakrzaczony park.
Pomnik poległych w I wojnie światowej. Cmentarz w Pielaszkowicach. Kaplica. Płyty nagrobne.
Pielaszkowice położone są około 20 kilometrów na południe od Środy Śląskiej. Z miasta powiatowego dojazd lokalnymi drogami. W pobliżu Pielaszkowic znajduje się węzeł Jarosław na autostradzie A4. Zespół pałacowo-parkowy położony jest w północnej części wioski, w pobliżu głównej drogi prowadzącej do Pielaszkowic.
Dokładna lokalizacja ruin pałacu: 51°02'49.7"N 16°30'54.1"E
Damian Dąbrowski,
Marzec 2021r.