Powiat krapkowicki, gmina Zdzieszowice
(nazwa niemiecka: Roswadze, w latach 1936-1945 Annengrund, Kreis Gross Strehlitz)
Rys historyczny i stan obecny:
Miejscowość wzmiankowana po raz pierwszy w 1302 r. W pierwszej połowie XVI w. należała do Mikołaja Strzeli z Leśnicy właściciela Zdzieszowic, wymienionego w źródłach z lat 1535-1538, męża Magdaleny, córki Mikołaja Kozlowskiego z Paczynki koło Toszka. W pierwszej połowie XVII w. właścicielem Rozkochowa i Rozwadzy był Wacław von Kaltenbrunn (ur. 1602 r.), żonaty od 1625 r. z Anną Katarzyną von Nowagk. Pełnił on między innymi funkcję poborcy podatków w księstwie opolsko-raciborskim, a w 1654 r. był deputowanym do stanów tego księstwa. Następnie Rozwadza należała do rodziny von Pückler, posiadającej rozległe dobra na Śląsku. W drugiej połowie XVIII w. właścicielem Rozwadzy i Leśnicy był Jakub Albrecht von Birkhan, major wojsk pruskich. Następnie Rozwadza należała do Emanuela Karola Magnusa von Schimony-Schimonsky (1773-1850), właściciela Kadłubca i Kalinowa, od 1797 r. męża Franciszki Marii Doroty Leopoldyny Felicyty (1779-1818), córki Franciszka Ksawerego von Biedau (1741-1792). Według księgi adresowej z 1886 r. właścicielem majątku w Rozwadzy o powierzchni 570 ha był Franz Eduard Bercht, kupiec z Berlina. W 1894 r. dobra pomniejszone do 519 ha należały do jego dziedziców. W księgach adresowych z lat 1905-1921 jako ich właścicielka została wymieniona Pani Jadwiga von Schweder z domu Bercht, być może córka Franza Eduarda Berchta. W 1930 r. dobra w Rozwadzy liczące 500 ha należały do Roberta Scholtza. Przed 1937 r. powiększył on posiadłość do 533,5 ha. Prawdopodobnie pozostał jej właścicielem do końca drugiej wojny światowej. Według informacji zamieszczonych na stronie www.zdzieszowice.pl po 1945 roku pałac wykorzystywano jako dom starców. Następnie zabytek należał do Huty Pokój w Świętochłowicach, PGR-u, Urzędu Miasta i Gminy w Zdzieszowicach. Obecnie budynek jest własnością prywatną. Niestety podanych wiadomości o powojennych losach pałacu nie udało mi się zweryfikować w innych źródłach, a do informacji ze strony internetowej Miasta i Gminy Zdzieszowice należy podchodzić z dużą ostrożnością, ze względu na ilość błędów znajdujących się w zamieszczonych na niej tekstach.
Pałac
Według różnych źródeł pałac w Rozwadzy w 1861 r. został zbudowany bądź przebudowany w stylu neogotyckim. Budynek murowany z cegły, pierwotnie potynkowany, wzniesiony na planie prostokąta zbliżonego do kwadratu, z niewielkim wewnętrznym dziedzińcem, dwukondygnacyjny, nakryty dachami dwuspadowymi. Fasada ośmioosiowa, z centralnym pozornym ryzalitem, mieszczącym główne wejście, poprzedzone portykiem kolumnowym, podtrzymującym balkon na wysokości drugiej kondygnacji. W pozostałych elewacjach również wzniesiono centralne pozorne ryzality. Zniszczone elewacje zachowały część neogotyckich detali architektonicznych: sterczyny, krenelaż, nadokienniki, fryz kostkowy. Wnętrza przebudowane po drugiej wojnie światowej, w układzie jednotraktowym, z korytarzem od strony dziedzińca. Obecnie pałac jest własnością prywatną, teren wokół niego zabezpieczono przed wejściem. Prywatny właściciel nie prowadzi żadnych prac remontowych, co prowadzi do ostatecznej zagłady obiektu. W ostatnim czasie zawaleniu uległ jeden z narożników pałacu. Na zdjęciu zamieszczonym w książce Marka Gaworskiego, Zamki pałace i dwory Opolszczyzny (wydanie 2007 rok) był on jeszcze cały. W pobliżu dawnej rezydencji znajduje się zaniedbany park krajobrazowy. Park nie jest ogrodzony, można się po nim swobodnie poruszać.
Zabytki w Rozwadzy
Do rejestru zabytków w Rozwadzy wpisano zespół pałacowy: pałac (5.07.1965 r., nr rej.: 1007/65) i park (3.07.1985 r., nr rej.: 127/85).
Informacje praktyczne i dojazd:
Dojazd komunikacją publiczną do Rozwadzy zapewniają autobusy PKS kursujące między innymi z Gogolina, Kędzierzyna – Koźla, Krapkowic i Zdzieszowic. Ze względu na ilość połączeń polecam dojazd przez Zdzieszowice. Do miasta można dotrzeć pociągiem np. z Gliwic, z przesiadką w Kędzierzynie – Koźlu. Podróżującym samochodem proponuję jechać z Gliwic autostradą A4 w kierunku Wrocławia do węzła Krapkowice. Następnie z Krapkowic należy wyjechać DK 423 w stronę Kędzierzyna – Koźla. Rozwadza leży przy tej ostatniej trasie. W miejscowości należy skręcić w lewo, w drogę prowadzącą prosto do ruin pałacu. Odległość: w jedną stronę około 75 km. Na miejscu nie ma problemu z zaparkowaniem samochodu.
Damian Dąbrowski,
Kwiecień 2011
