Powiat Ruda Śląska, dzielnica miasta Ruda Śląska
(nazwa niemiecka: Halemba, Kreis Beuthen)
Rys historyczny i stan obecny:
Początki Halemby sięgają pierwszej połowy XV w. i wiążą się z założeniem na jej obszarze kuźnicy. Kuźnia należąca początkowo do Kochłowic, w 1487 r. została wydzierżawiona Jurdze Halembie, od nazwiska którego nowa, rozwijająca się osada przyjęła nazwę. W 1610 r. miejscowość, z kuźnią i folwarkiem, zakupił właściciel bytomskiego państwa stanowego, margrabia Jan Jerzy von Hohenzollern. Kilkanaście lat później Halemba wraz z resztą śląskich posiadłości margrabiów brandenburskich znalazła się w rękach Henckel von Donnersmarcków. Rodzina von Donnersmarck w połowie XVIII w. ufundowała istniejący do dziś dwór myśliwski. W XIX w. dwór wykorzystywany był jako siedziba nadleśnictwa, a w latach 60-tych XX w. w upaństwowionym obiekcie urządzono Młodzieżowy Klub Górniczy kopalni „Halemba”. Placówka kulturalna przestała funkcjonować pod koniec XX w. i od tego czasu zabytek pozostaje opuszczony. W ostatnich latach dwór był własnością Spółdzielni Mieszkaniowej „Nasz Dom”, która nie dysponowała środkami potrzebnymi do przeprowadzenia remontu. W kwietniu 2009 r. zabytek jako darowizna został przekazany władzom samorządowym. Andrzej Stania, prezydent Rudy Śląskiej, zapowiedział odnowienie obiektu i urządzenie w nim Domu Kultury. Potrzebne na ten cel środki, 2 mln zł, miały być zabezpieczone w budżecie miasta. Więcej na ten temat można przeczytać w artykule:
http://katowice.gazeta.pl/katowice/1,73757,6498416,Halembski_zamek_nie_bedzie_stal_pusty.html (Halembski zamek nie będzie stał pusty)
Niestety do dzisiaj (luty 2010 r.) nie rozpoczęto żadnych prac remontowych, a wandale dla których na razie niedostępne są wnętrza budynku wyżywają się niszcząc jego elewacje.
Klasycystyczny dwór z XVIII w. Budynek murowany z cegły, potynkowany. Wzniesiony na planie prostokąta, podpiwniczony, dwukondygnacjowy, nakryty dachem mansardowym z lukarnami. Fasada dziewięcioosiowa z centralnie umieszczonym trzyosiowym pozornym ryzalitem mieszczącym główne wejście, zamkniętym trójkątnym przyczółkiem. Elewacje dworu przekształcone, zachowały ślady dawnych podziałów ramowych: wydatny gzyms wieńczący oraz pozbawione żłobkowania pilastry. Obiekt zabezpieczony przed wejściem, można zobaczyć tylko z zewnątrz. W otoczeniu resztki dawnego założenia parkowego. Adres: Ruda Śląska Halemba, ul. 1-go Maja.
Aktualizacja październik 2011r.: W 2011 roku przeprowadzono jednak kapitalny remont dworu. Zabytek został następnie przekazany Miejskiej Bibliotece Publicznej. Obecnie dwór jest siedzibą filii nr 18 wspomnianej biblioteki oraz Międzynarodowego Instytutu Dialogu i Tolerancji im. Jana Karskiego.
Aktualizacja fotografii, z podziękowaniami dla stowarzyszenia Genius Loci.
Informacje praktyczne i dojazd:
Dzięki komunikacji autobusowej organizowanej przez KZK GOP do Halemby można bez problemu dojechać z wielu górnośląskich miejscowości: z Bytomia autobusem nr 146, z Chorzowa – 144, z Gliwic – 669, z Katowic - 120, 130 i 177, z Knurowa – 120, z Mikołowa – 982, z Zabrza – 198. Do Halemby kursuje również linia nr 82 z Tychów obsługiwana przez MZK Tychy. Poza tym w Halembie zatrzymuje się wiele autobusów jeżdżących pomiędzy dzielnicami Rudy Śląskiej. Wybierającym podróż samochodem proponuję jechać z Gliwic autostradą A4 do węzła Wirek, a następnie DK 925 w kierunku Rybnika, droga ta prowadzi przez centrum Halemby, dwór znajduje się tuż przy niej po lewej stronie. Samochód można zostawić na parkingu przy pobliskim markecie lub w jednej z bocznych osiedlowych uliczek.
Damian Dąbrowski,
Luty 2010 r., aktualizacja październik 2011r.