Powiat górowski, gmina Wąsosz
(nazwa niemiecka Klein Räudchen, Kreis Guhrau)
Zabytki w Rudnej Małej
Do rejestru zabytków w Rudnej Małej został wpisany pałac, nr 23 (nr rej.: A/3740/2054 z 2.06.1972r.). Ponadto w ewidencji zabytków uwzględniono m.in. liczne zabudowania zespołu pałacowo-folwarcznego: oficynę, park pałacowy, dom mieszkalny, spichlerz, trzy obory, chlewnię, garaże i kuźnię.
Miejscowość wzmiankowano w 1507 roku pod nazwą Reudichenu. W XVIII wieku majątek należał do rodziny von Stosch. W 1787 roku właścicielem Rudnej Małej był porucznik von Diebitsch. W wiosce wzmiankowano folwark, wiatrak, 2 domy gminne, 202 mieszkańców, w tym 17 zagrodników i 1 chałupnika. W 1830 roku dobra znajdowały się w rękach urzędnika Demkera. W opisie miejscowości wymieniono 29 domów, folwark, browar, gorzelnię, wiatrak oraz karczmę. Rudna Mała liczyła 213 mieszkańców, w tym 1 katolika. W 1845 roku posiadłość należała do komisarz dystryktu policyjnego Schucha. W wiosce znajdował się folwark, 24 domy, wiatrak, browar, gorzelnia. W Rudnej Małej mieszkało 197 osób, w tym 4 katolików. Działalność prowadziło 2 krawców, kowal oraz kramarz. W rękach spadkobierców Schucha majątek pozostał do 1861 roku. Około 1866 roku właścicielem dóbr został Gustav Jankovius, wymieniany w miejscowych księgach adresowych do 1886 roku. Jego włości liczyły 281ha, w tym 215ha pól uprawnych, 27ha łąk, 9ha pastwisk, 18ha lasu, 12ha dróg, podwórzy gospodarczych i innych użytków. W 1893 roku majątek nabył Wilhelm Trog. W 1926 roku należący do Wilhelma Troga majątek miał powierzchnię 274ha, w tym 217,5ha pól uprawnych, 30ha łąk, 1ha pastwisk, 1ha wód, 18ha lasu, 3ha parku i ogrodu, 3,5ha dróg, podwórzy gospodarczych i innych użytków. Przed 1937 rokiem włości otrzymał w spadku Walter Trog. Zarządzane przez niego dobra liczyły 270ha, w tym 222ha pól uprawnych, 20ha łąk, 2,5ha pastwisk, 1ha wody, 18ha lasu, 3ha parku, 3,5ha ogrodu, dróg, podwórzy gospodarczych i innych użytków. Folwark specjalizował się w hodowli zarodowej niemieckiej świni szlachetnej, uprawie zbóż siewnych, oraz doskonaleniu ziemniaków.
Pałac został zbudowany na początku XIX wieku zapewne dla rodziny Demker. Budynek o cechach klasycystycznych, przekształcony w XX wieku. Wzniesiony na planie prostokąta, podpiwniczony, parterowy, z częściowo użytkowym poddaszem, nakryty dachem łamanym z naczółkami. W fasadzie i elewacji ogrodowej centralne trzyosiowe pozorne ryzality, zamknięte szczytami. Ryzality dzielone gzymsami i lizenami, z zaakcentowanym głównym wejściem poprzedzonym schodami. Elewacje skromnie dekorowane, z wydatnym gzymsem wieńczącym i festonami ponad częścią okien. Układ wnętrz dwutraktowy, z sienią na osi. We wnętrzach zachowane kilka pomieszczeń ze sklepieniami żaglastymi. Po 1945 roku pałac został zamieniony na mieszkania pracowników Państwowego Gospodarstwa Rolnego. Po upadku gospodarstwa opuszczony. Po 2016 roku doprowadzony do ruiny. Obecnie częściowo zawalony. Z dawnego folwarku pozostało kilka zabudowań, pierwotnie tworzących południową pierzeję założenia.
Pałac w I połowie XX wieku
Źródło: https://polska-org.pl/5475140,foto.html?idEntity=6027542 (dostęp: 11.06.2023r.)
Rudna Mała położona jest około 12 kilometrów na wschód od Góry. Z miasta powiatowego dojazd DW324 w kierunku Rawicza do miejscowości Rudna Wielka, skąd do Rudnej Małej prowadzi lokalna droga. Pozostałości zespołu pałacowo-folwarcznego znajdują się w zachodniej części miejscowości. Dokładna lokalizacja pałacu:
51.63102143249837, 16.68189401291712
Damian Dąbrowski,
Czerwiec 2023r.
