Powiat górowski, gmina Wąsosz
(nazwa niemiecka Gross Räudchen, Kreis Guhrau)
Zabytki w Rudnej Wielkiej
Do rejestru zabytków nie wpisano żadnego obiektu w Rudnej Wielkiej. W ewidencji zabytków uwzględniono m.in. zespół dworsko-folwarczny: dwór, park podworski, stajnię i oborę (obecnie chlewnia), stajnię (obecnie magazyn).
Miejscowość wzmiankowano w 1507 roku pod nazwą Reudichen. W 1787 roku właścicielem majątku w Rudnej Wielkiej był von Tschammer. W opisie wioski z tego roku wymieniono pański folwark, 2 wiatraki, dom gminny, gospodarstwa: 2 kmieci oraz 18 zagrodników. Rudna Wielka posiadała 159 mieszkańców. W dokumentach z 1830 i 1845 roku jako właściciela dóbr wzmiankowano porucznika w stanie spoczynku Schlipaliusa. W 1845 roku w Rudnej Wielkiej znajdował się folwark, dwa wiatraki, browar, gorzelnia oraz 34 domy. Wieś liczyła 188 ewangelickich mieszkańców. W miejscowości funkcjonował również majątek wchodzący w skład domeny królewskiej. Posiadłość w rękach rodziny Schlipalius pozostała przynajmniej do 1866 roku. W latach 1872-1886 właścicielem włości był porucznik Samuel Jaffé. Powierzchnia majątku wynosiła 232ha, w tym 162ha pól uprawnych, 31ha łąk, 30ha lasu, 9ha dróg, podwórzy gospodarczych i innych użytków. W latach 90. XIX wieku dobra przeszły w ręce dr Juliusa Haehndela i Roberta Haehndela z Wrocławia. W 1909 roku posiadał je Otto Schröer. Przed 1912 rokiem posiadłość nabył Alexander Ludwig Adolf von Winterfeldt (ur.1859r.) z Bronowa w powiecie górowskim. Współwłaścicielką dóbr była jego żona Elisabeth Bertha Klara Jenny Auguste Adelheide z domu von Gosslar (ur.1865r.) z Kłody Górowskiej. W 1926 roku majątek Rudna Wielka liczył 242,5ha, w tym 180ha pól uprawnych, 30ha łąk, 2ha pastwisk, 0,5ha wody, 23ha lasu, 7ha parku, ogrodu, dróg, podwórzy gospodarczych i innych użytków. W 1937 roku jedyną właścicielką dóbr była Pani Else von Winterfeld, z domu von Gosslar, z Bronowa, w powiecie górowskim. Funkcję nadinspektora pełnił Detlef von Winterfeld, także z Bronowa. Powierzchnia włości wynosiła 202,6ha, w tym 150ha pól uprawnych, 28,5ha łąk, 2ha pastwisk, 0,5ha wody, 19ha lasu, 2,6ha parku, ogrodu, dróg, podwórzy gospodarczych i innych użytków.
Dwór w I połowie XX wieku
Źródło: https://polska-org.pl/8924142,foto.html?idEntity=4538329 (dostęp: 18.06.2023r.)
Dwór z XIX wieku, wzniesiony na planie prostokąta, podpiwniczony, dwukondygnacyjny, nakryty dachem dwuspadowym. Elewacje pozbawione cech stylowych. Główne wejście umieszczone w murowanym ganku, poprzedzony schodami. Budynek zaniedbany, o częściowo zmienionym układzie otworów okiennych. Po 1945 roku zmieniony w wielorodzinny budynek mieszkalny dla pracowników Państwowego Gospodarstwa Rolnego. Obecnie własność komunalna. Zabytek w dalszym ciągu pełni funkcje mieszkalne. Do dworu przylega niewielkie zadrzewienia, pozostałość parku i ogrodu. Na południe od rezydencji pozostałości zabudowań folwarcznych. Część budynków gospodarczych użytkowana, niektóre opuszczone popadają w ruinę.
Rudna Wielka położona jest około 10 kilometrów na wschód od Góry. Przez miejscowość przebiega DW 324 łącząca Górę z Rawiczem. Zespół dworsko-folwarczny znajduje się na zachodnim krańcu Rudnej Wielkiej, w pobliżu wspomnianej trasy.
Dokładna lokalizacja dworu:
51.63783353859872, 16.67652984725118
Damian Dąbrowski,
Czerwiec 2023r.
