Powiat trzebnicki, gmina Zawonia
(nazwa niemiecka: Skotschenine, w latach 1936-1945 Katzberg, Kreis Trebnitz)
Rys historyczny i stan obecny:
Pierwsza wzmianka o miejscowości Skotniki pochodzi z „Księgi uposażeń biskupstwa wrocławskiego” datowanej na koniec XIII wieku. W dokumencie z 1498 roku osada pojawia się pod nazwą Skwczynyn. Wioska była własnością biskupów wrocławskich do sekularyzacji dóbr kościelnych w Królestwie Prus w 1810 roku. Według opisu miejscowości z 1785 roku w Skotnikach znajdowały się 4 gospodarstwa kmiece, 5 gospodarstw zagrodniczych i 6 gospodarstw chałupniczych. Skotniki liczyły w tym czasie 94 ewangelickich i katolickich mieszkańców. W wiosce było również wolne sołectwo, należące do Pani Unverricht, małżonki radcy z Wrocławia. W 1810 roku dobra biskupie w Skotnikach przejęło państwo pruskie. W 1830 roku posiadłość podlegała pod królewski urząd w Trzebnicy. W Skotnikach był folwark, wolne sołectwo i 16 domów. Miejscowość liczyła 129 mieszkańców, w tym 41 ewangelików. Ewangelicy należeli do kościoła w Głuchowie Górnym (Ober-Glauche), a katolicy do kościoła w Cerekwicy (Zirkwitz). W 1845 roku dobra królewskie w dalszym ciągu podlegały pod urząd w Trzebnicy (Königl. Rent.-A. Trebnitz). W Skotnikach wzmiankowano folwark, wolne dziedziczne sołectwo, młyn wodny, wiatrak, 20 domów. Liczba mieszkańców miejscowości wzrosła do 162, w tym 53 ewangelików. Przynależność parafialna nie uległa zmianie. Na folwarku hodowano m.in. 510 sztuk owiec merynosów. W kolejnych źródłach nie wymieniano już majątku królewskiego w Skotnikach, prawdopodobnie w drugiej połowie XIX wieku został rozparcelowany. W 1876 roku właścicielem dziedzicznego sołectwa (Erbscholtisei) był Theodor Naether. W 1894 roku majątek Skotschenine Freigut o powierzchni 163ha należał do radcy sądowego Hecke z Wrocławia. W jego imieniu folwark prowadził inspektor Wagner. Kilka lat później Karl Wagner nabył majątek. W księdze adresowej z 1902 roku wzmiankowany jest już jako jego właściciel. Dziedziczne sołectwo w tym czasie liczyło 166ha, w tym 153ha pól uprawnych, 3ha łąk, 2ha pastwisk, 3ha ogrodu, 3ha lasów, 2ha dróg i podwórzy gospodarczych. Gospodarstwo specjalizowało się w hodowli bydła oldenburskiego i sprzedawało mleko do mleczarni w Głuchowie Górnym. Pod zarządem Oberamtmanna Karla Wagnera posiadłość się rozwijała. W 1905 roku jej powierzchnia wynosiła 192,75ha, w tym 178ha pól uprawnych, 4,75ha łąk, 3,5ha ogrodu, 3ha lasów, 0,13ha stawów, 0,37 żwirowni, 3ha dróg i podwórzy gospodarczych. Hodowano woły, uprawiano pszenicę, buraki cukrowe, len, prowadzono sady. Po raz ostatni Karl Wagner wymieniony został w księdze adresowej z 1912 roku. Od 1914 roku majątek należał już do dr prawa Maxa Klamki. W 1917 roku posiadłość liczyła 207,3ha, w tym 194,5ha pól uprawnych, 6,8ha łąk, 2,1ha lasu, 2,4ha parku i ogrodu, 1,5ha dróg i podwórzy gospodarczych. Dr Max Klamka pozostał właścicielem włości przynajmniej do 1937 roku. Z czasem jego sytuacja finansowa musiała się pogarszać. Widać powolny spadek powierzchni majątku do 200ha w 1926 i 197ha w 1937 roku. W 1937 roku współwłaścicielem dóbr był również wrocławski oddział Bkk Dresdner Bank. W tym czasie folwark prowadził inspektor Miturka. Gospodarstwo specjalizowało się w hodowli czarnobiałego bydła nizinnego, tuczu świń i uprawie lnu. Po drugiej wojnie światowej posiadłość przejęło państwo polskie. Folwarkiem i dworem zarządzała spółdzielnia produkcyjna. Rezydencję zmieniono w wielorodzinny budynek mieszkalny. Obecnie zabytek w dalszym ciągu pełni funkcje mieszkalne i można go zobaczyć tylko z zewnątrz.
Dwór
Według informacji ze strony gminy Zawonia (http://zawonia.pl/asp/pl_start.asp?typ=14&menu=10&strona=1) rezydencja została wybudowana około 1840 roku. Dwór murowany z cegły, potynkowany, założony na planie prostokąta, dwukondygnacyjny, z użytkowym poddaszem, nakryty dachem czterospadowym z wystawkami i powiekami. Fasada (elewacja południowa) pierwotnie siedmioosiowa, o częściowo zmienionym układzie otworów okiennych. W centrum fasady murowany ganek mieszczący główne wejście. Ganek wieńczy zabudowany balkon. Elewacje skromnie dekorowane detalem architektonicznym, posiadają wykonane w tynku proste opaski wokół otworów okiennych i wydatny gzyms wieńczący. Na osi budynku niewielka sygnaturka z zegarem. Dwór otacza zdziczały, mocno zarośnięty park. Na południe od rezydencji znajdował się dawniej dziedziniec folwarczny. Do dziś przetrwała jedynie część otaczających go zabudowań gospodarczych.
Zabytki w Skotnikach
Do rejestru zabytków nie wpisano żadnego obiektu w Skotnikach. W ewidencji zabytków znalazł się zespół dworski: dwór (nr 16/17), mur z bramą, park dworski.
Informacje praktyczne i dojazd
Niestety dojazd komunikacją publiczną do Skotnik nie jest możliwy. Podróżującym samochodem proponuję jechać z Gliwic autostradą A4 w kierunku Legnicy do węzła Wrocław Południe, następnie autostradową obwodnicą miasta (A8) do węzła Wrocław Północ i dalej drogą S8 w stronę Oleśnicy. Z tej ostatniej trasy należy zjechać do miejscowości Łozina. Skąd podróż trzeba kontynuować drogami lokalnymi przez Skarszyn, Boleścin i Piersno. Odległość: z Gliwic w jedną stronę około 205km. Zespół dworski (nr 16/17) położony jest w północnej części Skotnik, na lewo od głównej drogi. Samochód można zostawić na poboczu drogi w pobliżu wjazdu na teren dawnego folwarku.
Damian Dąbrowski,
Styczeń 2014 r.
