Powiat wadowicki, gmina Spytkowice
Zamek zbudowany w 1 poł. XVI w. przez Wawrzyńca Myszkowskiego, kasztelana sądeckiego, prawdopodobnie w miejscu wcześniejszej drewnianej budowli obronnej. Gotycko-renesansowy zamek przebudowany został w 1630 r. przez Marcina Szyszkowskiego, bpa krakowskiego w okazałą wczesnobarokową rezydencję. W kolejnych wiekach w posiadaniu Opalińskich, Sieniawskich, Potockich. Zaniedbywany przez właścicieli powoli popadał w ruinę, w XVIII w. tylko południowe skrzydło zamku nadawało się do zamieszkania. Wydawało się, że ostateczny cios budowli zadał pożar, który wybuchł w czasie działań wojennych w 1945 r. Pod koniec lat siedemdziesiątych XX w. rozpoczęto jednak odbudowę zamku, która zakończyła się dopiero w 1995 r. Zamek w rękach skarbu państwa, mieści się w nim Oddział Archiwum Państwowego w Krakowie.
Zamek murowany z kamieni i cegły, większości elewacji otynkowana, jedynie miejscami ukazane pierwotne wątki murów. Obiekt podpiwniczony, piętrowy, składający się z trzech skrzydeł rozłożonych wokół prostokątnego dziedzińca zamkniętego z czwartej strony kamiennym murem. Północne zakończenie skrzydła zachodniego szersze i niższe (nie podpiwniczone). Fasada 13-osiowa z centralnie umiejscowionym wejściem, poprzedzonym kamiennym mostem przerzuconym nad dawną fosą. Elewację frontową flankują dwie narożne kwadratowe baszty, trzecia baszta znajduje się w narożniku pd.-wsch. Od strony dziedzińca galerie: na parterze skrzydła wschodniego oraz na parterze i piętrze skrzydła środkowego. Skrzydła nakryte wysokimi dwuspadowymi dachami, wieże nakryte dachami namiotowymi, wszystkie dachy wykonane z blachy w kolorze zielonym. We wszystkich skrzydłach zachowało się mnóstwo wczesnobarokowych kamiennych obramień drzwi i okien.
Informacje praktyczne i dojazd:
Dojazd do Spytkowic komunikacją publiczną nie należy do łatwych. Teoretycznie nie powinno być problemu, w Spytkowicach są nawet dwa dworce kolejowe na linii Oświęcim – Skawina – Kraków. Niestety poważne ograniczenie ilości pociągów z Katowic do Oświęcimia (w rozkładzie na 2009 r. pięć bezpośrednich kursów dziennie) i z Oświęcimia do Krakowa przez Skawinę (w rozkładzie na 2009 r. pięć kursów dziennie) zapowiada bardzo długą i trudną podróż. W tej sytuacji zdecydowanie polecam dojazd samochodem. Z Gliwic cały czas prosto DK 44 w kierunku Krakowa.
Zamek jest ogrodzony, wejście na teren parku i zwiedzanie wnętrz poważnie utrudnione w związku z obecnym wykorzystaniem zabytku jako Oddziału Archiwum Państwowego. Zabytek znajduje się na końcu miejscowości, obiekt jest z daleka widoczny. Samochód proponuje zostawić w okolicach rynku. Osobom które jednak będą chciały skorzystać z usług PKP proponuję wysiąść na stacji Spytkowice Kępki, paradoksalnie położonej znacznie bliżej miejscowości i zamku niż stacja Spytkowice.
Damian Dąbrowski
Styczeń 2009r.
