Powiat świdnicki, gmina Świdnica
(nazwa niemiecka Zülzendorf, Kreis Schweidnitz)
Zabytki w Sulisawicach
Do rejestru zabytków w Sulisawicach został wpisany park pałacowy, 2 poł. XIX w., nr rej.: A/4744/763/WŁ z 8.11.1980r.
Ponadto w ewidencji zabytków uwzględniono cały zespół pałacowo-parkowy z folwarkiem: pałac w stanie ruiny, dwie oficyny mieszkalne, dwie obory, stajnię, budynek gospodarczy, bramę w zespole pałacowym.
Miejscowość wzmiankowano w 1308r. jako Sulizlauisdorf, a także Sulyslawendorf i Zulezlai villa. W 1389r. Sulisławice pojawiły się w dokumencie pod nazwą Czolczendorff. Wieś przez ponad wiek należała do rodu von Ronow. Wzmiankowano w niej: w 1480r. Kaspra von Ronow, w 1501r. Günthera von Ronow, w 1550r. George, a w 1568r. Wolfa Dietricha von Ronow. Kolejnymi właścicielami dóbr byli w 1594r. Hans von Schenk, w 1598r. Hiob von Schenk, a potem Konrad von Hochberg, Abraham von Schweiniz, a w 1655r. Nikolaus Alexander von Bibran (ur.1626r., zm.1680r.) z Modły. Następnie po raz pierwszy z Sulisławicami związała się na krótko rodzina von Zedlitz. W 1694 roku majątek należał do Nikolausa Sigmunda von Zedlitz, w 1719r. do Friedricha Sigmunda von Zedlitz. W 1737r. włości posiadał już Heinrich Adam von Luck. W 1785r. Sulisławice należały do Pani von Prentner. W miejscowości znajdował się folwark, 11 gospodarstw zagrodniczych i 3 chałupnicze. Wieś liczyła 119 mieszkańców. W 1794 roku dobra nabył Friedrich Otto Ferdinand von Zedlitz und Leipe (ur.1753r., zm.1831r.). Z małżeństwa z Helene Friederike Johanne von Erlach (ur.1770r.) miał on syna Augusta von Zedlitz und Leipe (ur.1789r., zm. 1873r. w Sulisławicach). W 1830 i 1845 roku w miejscowości wzmiankowano 23 domy, folwark, ewangelicką szkołę. Na folwarku hodowano owce merynosy i bydło. W 1845 roku Sulisławice zamieszkiwało 169 osób, w tym zaledwie 8 wyznania katolickiego. August von Zedlitz und Leipe w 1821r. ożenił się z hrabianką Jenny von Roedern (ur.1798r., zm.1879r. Sulisławice). Z małżeństwa na świat przyszło trzech synów. Najstarszy z nich Adolf Ferdinand Carl Wilhelm urodził się w 1826r. w Sulisławicach. Przez większość życia służył w wojsku i mieszkał poza Śląskiem. W karierze wojskowej osiągnął stopień generała porucznika. Zmarł w 1906r. w Berlinie. Najmłodszy z braci Hans urodził się w 1833r., również w Sulisławicach. Studiował on na uniwersytecie w Heidelbergu. Pełnił liczne funkcje w administracji pruskiej, m.in. w latach 1870-1889 był starostą powiatu świdnickiego. Po rodzinnych podziałach był właścicielem dóbr w Bagieńcu i Wiśniowej w powiecie świdnickim. W 1872r. ożenił się z Helene von Kulmiz (ur.1844r., zm.1900r.). Hans von Zedlitz-Leipe zmarł w 1889r. w Wiśniowej. Pozostawił syna Günthera Hansa Otto Friedricha Sigismunda (ur.1876r. Wiśniowa, zm. 1924.w Kucharach, powiat dzierżoniowski). Dobra w Sulisławicach i Kątkach w 1873 roku otrzymał w spadku średni syn Augusta von Zedlitz und Leipe - Gustav Sigismund Ferdinand Archibald baron von Zedlitz und Leipe (ur. 1824r. Wrocław, zm.1914r. Kątki). W 1909 roku posiadłość w Sulisławicach liczyła 189ha, w tym 152ha pól uprawnych, 19ha łąk, 14ha lasów, 1ha stawów, 3ha dróg, podwórzy gospodarczych i innych użytków. Starszy ziemski Gustav Sigismund von Zedlitz und Leipe w 1856r. poślubił Johanne hrabiankę zur Lippe-Weissenfeld (ur.1828r., zm.1862r.). Małżeństwo miało trójkę dzieci; Auguste Johanne Helene (ur.1857r.), Dietza Sigismunda Gustava, Elise Johanne Charlotte (ur.1860r.). W 1914 roku włości Sulisławice i Kątki odziedziczył Dietrich (Dietz) Gustav Sigismund baron von Zedlitz-Leipe (ur.1859r. Kątki, zm.1946r. Leipzig). W latach 1890-1919 pełnił on funkcję starosty powiatu świdnickiego. Warto przypomnieć, że na tym stanowisku zastąpił stryja Hansa von Zedlitz und Leipe. W 1937 roku dobra rycerskie Sulisławice liczyły 190ha, w tym 145ha pól uprawnych, 19ha łąk, 17ha lasów, 1ha stawów, 8ha dróg, podwórzy gospodarczych i innych użytków. Posiadłość z rąk Dietza von Zedlitz und Leipe mieszkającego w Kątkach dzierżawił Hans Siegmund Gustav Adolf Friedrich Hugo von Zedlitz und Leipe, syn Günthera Hansa z Wiśniowej, Bagieńca i Kuchar oraz Ilse Christine z domu von Lieres und Wilkau (ur.1884r.) ze Szczepanowa. Hans Siegmund urodził się w 1906r. w Kucharach w powiecie dzierżoniowskim. W 1935 roku ożenił się z Ellinor (ur.1912r.) z domu baronównę von Durant z linii Baranowice. Rodzina von Zedlitz und Leipe mieszkała w rezydencji w Sulisławicach do 1945 roku. Po zakończeniu drugiej wojny światowej majątek przejęło państwo polskie.
Sulisławice na przedwojennych widokówkach
Źródło: https://polska-org.pl/628830,foto.html?idEntity=512557 (dostęp: 23.03.2020r.)
Źródło: https://polska-org.pl/5875988,foto.html?idEntity=512557 (dostęp: 23.03.2020r.)
Barokowy pałac w Sulisławicach został wzniesiony około 1778 roku. Biorąc pod uwagę otoczenie rezydencji oraz mury piwnic, budynek powstał zapewne w miejscu pierwotnego renesansowego dworu nawodnego, którego początki mogły sięgać XVI wieku. Pierwotną siedzibę w Sulisławicach należy zapewne wiązać rodem von Ronow, wzmiankowanym w wiosce w latach 1480-1568. Rezydencję po raz kolejny przebudowano około 1900 roku. Pałac murowany z kamienia i cegły, podpiwniczony, założony na planie prostokąta, dwukondygnacyjny, posiadał użytkowe poddasze nakryte dachem mansardowym z lukarnami i powiekami. Symetrię bryły pałacu burzył wydatny ryzalit i kwadratowa wieża zwieńczona cebulastym hełmem z latarnią. Elewacje siedziby rodu von Zedlitz und Leipe dzieliły gzymsy i pilastry. Budynek ozdabiały obramienia okienne i portale. Wnętrza posiadały układ trzytraktowy. Do dziś z budynku pozostały mury obwodowe i jedynie część ścian działowych. W niektórych salach zachowały się sklepienia krzyżowe. Wszystkie stropy drewniane uległy zniszczeniu.
W 1945 roku rezydencję zajęła Armia Czerwona. Żołnierze radzieccy pozostali w majątku w Sulisławicach aż do listopada 1950 roku. Ich pobyt musiał przyczynić się do znacznych zniszczeń budynku. Dnia 14.11.1950 roku posiadłość przejął zarząd okręgowy PGR Legnica. Pałac już w latach 50. XX wieku nie był użytkowany. Rezydencja w rękach PGR-u szybko dogorywała. Gospodarze nie mieli zarówno środków na ratowanie budynku jak i pomysłu na jego wykorzystanie. W rezultacie w 1967 roku stan pałacu oceniano na zniszczony w 80% i planowano dokonać rozbiórki budynku, do której na szczęście nie doszło. W pałacu nie prowadzono żadnych prac remontowych, ani nawet zabezpieczających. W rezultacie dziś mamy powoli rozpadającą się, choć jeszcze całkiem sporą ruinę.
Na południe od pałacu rozciąga się rozległy zaniedbany park. Od północy rezydencja sąsiaduje z dawnym dziedzińcem folwarcznym, współcześnie nie używanym, wtórnie zarośniętym, otoczonym przez kilka budynków gospodarczych i mieszkalnych.
Sulisławice położone są zaledwie 5 kilometrów na północ od Świdnicy. Dojazd z miasta ulicą Kazimierza Wielkiego. Zespół pałacowo-parkowy znajduje się na zachodnim krańcu Sulisławic, w sąsiedztwie drogi prowadzącej do Bolesławic.
Damian Dąbrowski,
Marzec 2020r.
