Powiat górowski, gmina Niechlów
(nazwa niemiecka Seitsch, Kreis Guhrau)
Zabytki w Sicinach
Do rejestru zabytków w Sicinach zostały wpisane: kościół parafialny p.w. św. Marcina (nr rej.: A/1107/897 z 30.06.1961r.); mur przy kościele (nr rej.: A/1212 z 11.05.2009r.); pałac, dawna prepozytura cystersów z Lubiąża (nr rej.: A/3728/775 z 5.10.1960r.). Ponadto w ewidencji zabytków uwzględniono m.in. kolejne zabudowania zespołu pałacowo-folwarcznego: spichlerz, stodołę, dwie obory, trzy chlewnie, bramę wjazdową.
Miejscowość wzmiankowano w 1213 roku jako Sychem. Do 1810 roku majątek wchodził w skład dóbr klasztoru cystersów w Lubiążu. Następnie w wyniku sekularyzacji w Królestwie Prus własność dynastii Hohenzollernów. Król Prus Friedrich Wilhelm II przekazał posiadłość swojej córce Wilhelmine von Preuβen (ur. 1774r., zm. 1837r.), małżonce króla Niderlandów Wilhelma I (ur. 1772r., zm. 1843r.). Odtąd przez prawie 100 lat włości pozostawały w rękach dynastii niderlandzkiej. W 1837 roku majątek odziedziczył książę Wilhelm Friedrich Karl von Oranien-Nassau (ur.1797r., zm.1881r.), drugi syn króla Wilhelma I i księżniczki Wilhelminy pruskiej. Kolejną właścicielką dóbr była Wilhelmina Frederika Anna Elisabeth Maria, księżniczka der Niederlande, von Oranien-Nassau, zwana Marie (ur.1841r., zm.1910r.), druga córka księcia Wilhelma Friedricha. W 1871 roku poślubiła ona majora Wilhelma Adolpha Maximiliana 5 księcia zu Wied (ur.1845r., zm.1907r.), niemieckiego polityka. Zarząd nad majątkiem w Sicinach sprawowali generalni pełnomocnicy, współpracujący z inspektorami i administratorami. Przez wiele lat pod koniec XIX wieku funkcję generalnego pełnomocnika pełnił królewski szambelan Pfaffe, mieszkający w Sicinach. W 1894 roku zarządzane przez niego dobra liczyły 2266ha, w tym 485ha pól uprawnych, 893ha łąk, 38ha pastwisk, 788ha lasu, 62ha dróg, podwórzy gospodarczych i innych użytków. Przy gospodarstwie działała cegielnia. Około 1912 roku państwo stanowe Siciny-Tarpno z leśnictwem Wronów nabył porucznik Carl Gilka-Bötzow, właściciel fideikomisu z Jedrzychowic w powiecie wschowskim. Majątek liczył 2404,9ha, w tym 841,9ha pól uprawnych, 566,1ha łąk, 6,3ha wód, 929,7ha lasu, 60,9ha ogrodu, dróg, podwórzy gospodarczych i innych użytków. Carl Gilka-Bötzow zmarł po 1917 roku. W 1926 roku włości należały do jego spadkobierców, a funkcję generalnego pełnomocnika pełnił Alfred Gilka-Bötzow, właściciel fideikomisu Wyszanów. W 1930 roku majątek należał już do małoletniego Ludwiga Gilka-Bötzow, w wspomniany wcześniej Alfred pozostawał jego opiekunem i generalnym pełnomocnikiem. Zatrudniano m.in. nadinspektora Otto Schlenkera oraz nadleśniczego Lutza. Posiadłość miała powierzchnię 1914,1ha, w tym 588,5ha pól uprawnych, 551,2ha łąk, 59,2ha pastwisk, 8,2ha wody i rowów, 696ha lasu, 3,9ha ogrodu, 7,1ha dróg, podwórzy gospodarczych i innych użytków. W 1937 roku Ludwig Gilka-Bötzow był już samodzielnym właścicielem dziedzicznego sołectwa Siciny, leśnictwa Wronów z dobrami rycerskimi Tarpno. Majątek liczył 1861ha, w tym 493,5ha pól uprawnych, 487,5ha łąk, 51ha pastwisk, 6,2ha wody i rowów, 742,4ha lasu, 3,9ha parku i ogrodu, 5ha wikliny, 71,5ha dróg, podwórzy gospodarczych i innych użytków. Prowadzono hodowlę zarodową śląskiego czarno-białego bydła nizinnego, zimnokrwistych koni, niemieckiej świni szlachetnej, merynosów. Sprzedawano buhaje. W uprawach koncentrowano się na gospodarce nasiennej i stacji doskonalenia ziemniaków.
Projekt fasady rezydencji z XVIII wieku
Źródło: https://polska-org.pl/663948,foto.html?idEntity=509543 (dostęp: 26.02.2023r.)
Kościół i pałac w Sicinach na rysunku Friedricha Wernera z około 1750r.
Źródło: https://polska-org.pl/810413,foto.html?idEntity=509543 (dostęp: 26.02.2023r.)
Pierwotnie prepozytura cystersów lubiąskich, wzniesiona między 1710 a 1760 rokiem. Wybudowana lub przekształcona według projektu znanego architekta Martina Frantza Młodszego (ur. 1679r., zm. 1742r.), który na Śląsku opracował liczne przebudowy zarówno kościołów jak i świeckich rezydencji. W samych Sicinach na pewno około 1736-1738 pracował przy projekcie kościoła. Pałac wzniesiony na rzucie prostokąta, o bryle urozmaiconej za pomocą ryzalitów i przybudówki od zachodu. Budynek na sklepionych piwnicach, dwukondygnacyjny, z częściowo użytkowym poddaszem, nakrytym dachem mansardowym z lukarnami. Fasada z głównym wejściem na osi, umieszczonym w ryzalicie, poprzedzonym schodami. Główne wejście ozdobione portalem profilowanym z uszakami i wolutami, nad którym dwa kartusze herbowe. Ryzalit wieńczy trójkątny fronton i balustrada z wazonami i puttami. Elewacje o układzie symetrycznym, dzielone za pomocą pilastrów i lizen. Okna w ozdobnych obramieniach, między oknami płyciny. Układ wnętrz dwutraktowy, na osi sień z klatką schodową. Pomieszczenia o układzie amfiladowym. W sieni posadzka z płytek ceramicznych, w jednej z Sal parkiet taflowy, w większości oryginalne podłogi przykryte wykładzinami. Zachowane drewniane schody i częściowo pierwotna drewniana stolarka okienna i drzwiowa. Od strony ogrodu najcenniejsza prostokątna Sala z sufitem fasetowym i plafonem z malowidłami przedstawiającymi fundatorów, projekty kościoła i pałacu oraz alegoryczne przedstawienia Miłości, Macierzyństwa, Wiary i Sprawiedliwości.
Pałac na początku XX wieku
Źródło: https://polska-org.pl/10207113,foto.html?idEntity=509543 (dostęp: 26.02.2023r.)
Po 1945 roku majątek znalazł się w gestii Legnickiego Zespołu PGR. W pałacu działał Rejonowy Inspektorat PGR Zaborowice. W 1959 roku budynek był już wyraźnie uszkodzony. W latach 1961-1963 przeprowadzono generalny remont połączony z adaptacją budynku na siedzibę Prezydium GRN, świetlicę, bibliotekę, ośrodek zdrowia. W kolejnych latach zmieniały się Państwowe Gospodarstwa Rolne do których należał zabytek: PGR Siciny, PGR w Górze, PGR Naratów. W budynku działał Bank Spółdzielczy, klub „Ruch” oraz biblioteka. Po likwidacji PGR-ów w latach 90. XX wieku zabudowania zostały własnością Agencji Własności Rolnej Skarbu Państwa. Ostatecznie pałac przekazano w ręce miejscowego samorządu. Ten stan prawny nie uległ zmianie do dzisiaj. W 2018 roku rozpoczęto remont zabytku. Dokonano wymiany dachu. Dalsze prace miały być prowadzone w 2020 roku, a w budynku miał powstać Dom Pomocy Społecznej. Ze względu na wzrost kosztów projektu prace zostały przerwane. Większość pomieszczeń pałacu pozostaje nie używana.
Siciny położone są 12 kilometrów na północny-zachód od Góry. Najkrótszy dojazd z miasta powiatowego DW324 w kierunku Szlichtyngowej do Wroninca i dalej DW305 w stronę Wschowy. Ta ostatnia trasa przebiega przez Siciny. Zespół pałacowo-folwarczny znajduje się w centrum miejscowości, blisko kościoła parafialnego, na zachód od wspomnianej trasy DW305. Dokładna lokalizacja pałacu:
51.72667025821384, 16.425361170873646
Damian Dąbrowski,
Luty 2023r.
