Powiat nyski, gmina Skoroszyce
(nazwa niemiecka: Hennersdorf, Kreis Grottkau)
Rys historyczny i stan obecny:
Początki miejscowości sięgają II połowy XIII w. W 1302 r. po raz pierwszy był wzmiankowany kościół parafialny w Sidzinie. Niewiele wiadomo o właścicielach wioski. Sidzina była najprawdopodobniej siedzibą rodową rodziny von Jacobi, wygasłej w 1600 r. wraz ze śmiercią Kaspra von Jacobi. Później miejscowość należała między innymi do rodziny Colonna-Fels posiadającej znaczne dobra w rejonie Gliwic i Strzelec Opolskich. W 1937 r. w wiosce znajdowały się dwa majątki, których właścicielami byli: major Georg Leipelt i Pani Charlotte Kaul.
Dwór obronny w Sidzinie został wzniesiony na niewielkim wzgórzu otoczonym nawodnioną fosą w XVI lub XVII w. W czasach późniejszych wielokrotnie przebudowywany, zatracił cechy obronne. Większość budynku rozebrano w XIX wieku, resztę przebudowano na gorzelnię. Stało się to po 1828 r., kiedy w Sidzinie wybudowano nowy pałac. Gorzelnię - dawny dwór do ostatecznej ruiny doprowadzono po 1945 r. Do dziś pozostały jednak spore fragmenty murów obwodowych budynku. Dwór był murowany z kamienia i cegły, potynkowany, zbudowany na planie nieregularnego czworoboku, na sklepionych piwnicach, parterowy, nakryty dachem naczółkowym z lukarnami. W czasie mojej wizyty w miejscowości do ruin dworu nie udało się podejść. Pozostałości dworu odnalazł Damian Marcińczak, któremu serdecznie dziękuję za przesłanie fotografii. Dawną rezydencję otacza rozległy park krajobrazowy o powierzchni ponad 7 ha. W parku dominują gatunki liściaste, zwłaszcza olsza, dąb, lipa i jesion, występują również graby, kasztanowce, klony, topole, wiązy, wierzby i robinie akacjowe. Z gatunków iglastych zauważono jedynie świerka. W drzewostanie parku brak okazów o wymiarach pomnikowych. Najłatwiej dojść do parku od strony oficyny dworskiej. Niestety prowadząca tamtędy ścieżka jest niedostępna, znajduje się przy niej tablica zabraniająca wstępu na teren prywatny.
Ruiny dworu (autor zdjęć Damian Marcińczak)
Niewiele wiadomo na temat nowszego, dziewiętnastowiecznego pałacu w Sidzinie. Rezydencja została zbudowana zapewne około 1838 r., kiedy to właścicielem posiadłości stał się Carl Alexander von Weigel. Wzniósł on siedzibę wygodniejszą niż wcześniejszy dwór. Pałac znany z przedwojennej widokówki, zniszczyli żołnierze radzieccy w 1945 roku. Następnie resztki rezydencji rozebrało miejscowe Państwowe Gospodarstwo Rolne. Obecnie w miejscu pałacu znajduje się budynek gospodarczy z czasów Polski Ludowej. Pałac był budowlą podpiwniczoną, założoną na planie prostokąta, dwukondygnacyjną, nakrytą dachem czterospadowym. Bryłę budynku urozmaicały dwie przybudówki po bokach, w jednej z nich prawdopodobnie mieściła się oranżeria. Elewacje skromnie dekorowane, dzielone za pomocą gzymsów. Na osi budynku znajdowało się główne wejście poprzedzone tarasem ze schodami. Parter stanowił piano nobile, zapewne z centralnie położonym holem i klatką schodową.
Miejsce po pałacu (autor zdjęć Damian Marcińczak)
Z daleka widoczna jest za to dawna oficyna dworska. Budynek pochodzi z początku XIX w., murowany z cegły, otynkowany, wzniesiony na planie wydłużonego prostokąta, parterowy, nakryty dachem mansardowym z nowszymi lukarnami i z drewnianą wieżyczką z ośmioboczną latarnią na kalenicy. Fasada jedenastoosiowa, z asymetryczną niewielką przybudówką mieszczącą główne wejście do budynku. Nieco większe przybudówki znajdują się w elewacji tylnej i w jednej z elewacji bocznych. W przeszłości budynek składał się z części mieszkalnej (dwutraktowej) i gospodarczej (jednotraktowej). Trwający remont mógł zmienić układ pomieszczeń. Obecnie oficyna jest własnością prywatną i można ją zobaczyć jedynie z zewnątrz.
W Sidzinie znajduje się gotycki kościół parafialny p.w. śś. Piotra i Pawła, wielokrotnie przebudowywany i przekształcony w stylu barokowym i klasycystycznym, a przy drodze w kierunku Nysy wśród pół stoi pochodzący z XIX w. neogotycki kościół odpustowy p.w. Świętego Krzyża.
Do rejestru zabytków sztuki w Sidzinie wpisano: kościół parafialny (17.02.1966 r., nr rej.: 1155/66); zespół dworski: basztę obronną (15.07.1967 r., nr rej.: 1886/67), oficynę (23.03.1967 r., nr rej.: 1878/67), park (1.06.1981 r., nr rej.: 50/81).
Informacje praktyczne i dojazd:
Dobry dojazd komunikacją publiczną do Sidziny zapewniają kursujące przez tą miejscowość autobusy PKS z Nysy do Opola. Z Gliwic zarówno do Opola jak i Nysy można dotrzeć pociągiem, ze względu na ilość połączeń proponuję dojazd przez Opole. Podróżującym samochodem polecam trasę z Gliwic: najpierw autostradą A4 w kierunku Wrocławia, do węzła Prądy, a następnie DK 46 w stronę Nysy. Ostatnia trasa prowadzi przez środek Sidziny, zespół dworski znajduje się w centrum miejscowości, na prawo od niej. Odległość: w jedną stronę niecałe 110 km. Samochód można zaparkować przed wjazdem na teren dawnego folwarku.
Damian Dąbrowski,
Październik 2010 r., aktualizacja marzec 2025 r.
