Powiat wołowski, gmina Wińsko
(nazwa niemiecka Siegda, Kreis Wohlau)
Zabytki w Staszowicach
W rejestrze zabytków nie ujęto żadnego budynku w Staszowicach. W ewidencji zabytków umieszczono wpis dotyczący spichlerza w zespole folwarcznym, dawny dom ludowy (obecnie mieszkalny, nr 4), stodołę przy nr 14 i dom mieszkalny nr 16.
Historię majątku w Staszowicach przedstawiono w książce
Staszowice w 1617 r. należały do Heinricha von Haugwitz żonatego z Susanną von Bock. Następnie dobra otrzymał ich syn Tobias von Haugwitz, wzmiankowany w 1666 r. Tobias von Haugwitz z małżeństwa z Barbarą Elisabeth von Koslig pozostawił dwóch synów: Georga Ernsta i Georga Christopha. W 1714 roku majątek w Staszowicach należał do Rudolpha von Köckritz, młodszego syna Hansa Caspra von Köckritz (zm. 1695 r.) z Żerkowa i Lipnicy. W 1785 roku w Staszowicach wzmiankowano siedzibę pańską, folwark, 19 gospodarstw zagrodniczych, jedno chałupnicze. Wieś liczyła 79 ewangelickich mieszkańców, którzy posiadali kościół w Strupinie. W 1830 roku właścicielem dóbr był rotmistrz von Uechtritz. W wiosce znajdował się pałac, folwark, 24 domy, ewangelicka szkoła, młyn wodny, browar, gorzelnia, cegielnia. Staszowice liczyły 183 mieszkańców, w tym 24 katolików. W 1830 roku majątek należał do Paura. W opisie miejscowości wymieniono m.in. ewangelicką szkołę, młyn wodny, browar, gorzelnię, cegielnię, hodowlę owiec merynosów. W latach 1856-1872 włości znajdowały się w rękach Alberta von Schönberga, radcy króla Saksonii. Po 1876 roku spadkobiercy von Schönberga sprzedali posiadłość Jamesowi hrabiemu von Pourtales z Głębowic, który włączył ją w skład swojego majoratu. Częścią państwa stanowego Głębowice majątek w Staszowicach pozostał do końca drugiej wojny światowej. Folwark prowadzili inspektorzy z Turzan. W 1894 roku włości liczyły 355 ha, w tym 183 ha pól uprawnych, 27,65 ha łąk, 2 ha pastwisk, 130,5 ha lasów, 11,98 ha dróg, podwórzy gospodarczych i innych użytków. Przy folwarku działała mleczarnia. W 1926 roku posiadłość w Staszowicach miała już tylko 201 ha powierzchni. W latach 30. XX wieku dokonano dalszej parcelacji majątku, który w 1937 roku liczył już jedynie 160,2 ha.
Początki rezydencji sięgały przynajmniej XVIII wieku. Pałac wzmiankowano w 1785 i 1830 roku. Znaczenie siedziby spadło zapewne po 1886 roku, kiedy to majątek włączono do majoratu rodziny von Pourtales z Głębowic. Wobec braku źródeł ikonograficznych wygląd zniszczonego pałacu pozostaje nieznany. Rezydencja w Staszowicach przetrwała drugą wojnę światową. Mieszkańcy wioski w krótkim czasie już w latach 50. XX wieku rozebrali obiekt na materiały budowlane. Uzyskany materiał wykorzystywano lokalnie, m.in. przy odbudowie kościoła w Głębowicach. Z rezydencji zostały nakryte sklepieniami piwnice, jeszcze do niedawna dostępne. Obecnie częściowo zawalone, zmienione w gruzowisko. Z całego folwarku przetrwała jedynie zabytkowa obora pod ochroną konserwatorską. Obecnie własność prywatna. Właściciel nie może uzyskać zgody na rozbiórkę budynku, który powoli sam się rozpada. Pozostałe budynki gospodarcze i czworaki pierwotnie otaczające dziedziniec folwarczny już dawno zostały zburzone. Park zarośnięty podszytem oraz samosiejkami, bez śladu pierwotnego układu, z resztkami ścian pałacu i położonej obok nich zabagnionej doliny – pozostałości po zarośniętym, zamulonym stawie.
Staszowice są położone około 20 kilometrów na północny wschód od Wołowa. Z miasta powiatowego dojazd DW339 w kierunku Strupiny do Pełczyna i dalej lokalnymi drogami przez Nieszkowice, Głębowice oraz Turzany. Pozostałości dawnego majątku znajdują się w południowej części wioski, na zachód od głównej drogi.
Przybliżona lokalizacja nieistniejącego pałacu w Staszowicach:
51.429935998401724, 16.771227647765787
Damian Dąbrowski,
Lipiec 2024r.
