Powiat kłodzki, gmina Radków
(nazwa niemiecka: Obersteine Scharfeneck, Kreis Neurode)
Rys historyczny i stan obecny:
Początki Ścinawki Górnej sięgają pierwszej połowy XIII wieku. Folwark Sarny powstał na końcu wioski w czternastym stuleciu. W następnych wiekach losy majątku w Sarnach były ściśle związane z dziejami Ścinawki Górnej. W 1565 r. wzmiankowana była Magdalena von Gussnar, żona Henryka von Predel, właściciela dóbr w Ścinawce Górnej. Następnie miejscowość przeszła w ręce rodziny von Reichenbach. W 1590 r. Fabian von Reichenbach ufundował renesansowy dwór Sarny (Scharfeneck). Reichenbachowie utracili posiadłość razem z resztą majątków w czasie wojny trzydziestoletniej, kiedy to opowiedzieli się po stronie protestantów. W 1661 r. dobra Sarny nabył Jan Jerzy von Götzen (?1626-1681). Kolejnym właścicielem majątku był jego syn Jan Ernest (1667-1707). Następnie Sarny należały do syna Jana Ernesta, Jana Franciszka Antoniego Bonawentury (1693-1738). Ostatnim właścicielem posiadłości z linii śląskiej rodziny von Götzen był Jan Karol Józef (ur. 1716 r.), potomek Jana Franciszka. Po jego śmierci dobra odziedziczył Fryderyk Wilhelm von Götzen (1734-1794) z linii brandenburskiej. W drugiej połowie XVIII w. hrabia Antoni Aleksander von Magnis zakupił kompleks majątków na Śląsku, w skład których wchodziła między innymi Ścinawka Górna. Rodzinne posiadłości dziedziczyli następnie jego syn, Fryderyk Wilhelm Antoni Karol Fabricius (1786-1861) i wnuk Wilhelm Ernest Adolf (1828-1888). Trudno określić kiedy Magnisowie pozbyli się rezydencji w Sarnach i związanych z nią dóbr, jednak w 1905 r. majątek Schloss Scharfeneck należał już do Maxa Schneidera. Kolejną właścicielką posiadłości była wzmiankowana w książce adresowej z 1921 roku Pani Elin Röfzler. W czasie drugiej wojny światowej majątek w Ścinawce Górnej nie został nawet uszkodzony, niestety późniejsze czasy nie służyły temu miejscu. W 2010 roku opuszczony dwór Sarny powoli niszczał, budynek zabezpieczony przed wejściem można było zobaczyć tylko z zewnątrz. Więcej szczęścia miał tzw. pałac letni znajdujący się na wschodnim brzegu rzeki Włodzicy, w którym działał hotel „Pałac Sarny”.
Dwór w lutym 2010 roku
Stan zabytku w 2011 roku
Aktualizacja luty 2017r.: W 2011 i 2013 roku zespół dworski był dwukrotnie wystawiany na sprzedaż przez Agencję Nieruchomości Rolnych. Ostatecznie pod koniec 2013 roku nieruchomość nabyli prywatni inwestorzy, którzy utworzyli Fundację Odbudowy Dworu Sarny. W ostatnich latach na terenie obiektu prowadzone są liczne prace remontowo-budowlane. W pierwszej kolejności wykonano zadaszenie niszczejącego spichlerza. Następnie skupiono się na pracach remontowych w budynku bramnym. W 2016 roku wykonano remont hełmu wieży oraz nad pierwszym i drugim piętrem dworu wybudowano nowe, żelbetowe stropy. Na przełomie 2016 i 2017 roku zabytek nie posiadał zadaszenia oraz więźby.
Szczegółowe informacje o aktualnym stanie budynku można znaleźć na oficjalnej stronie obiektu
Zespół dworski i park w listopadzie 2014 roku
Zabytki w Ścinawce Górnej
W Ścinawce Górnej do rejestru zabytków wpisano zespół pałacowy „Sarny”: dwór (24.06.1968 r., nr rej.: 1946), pałac letni (24.06.1982 r., nr rej.: 893/WŁ), spichrz (24.06.1982 r., nr rej.: 905/WŁ) i park (24.06.1982 r., nr rej.: 891/WŁ).
Wnętrza kaplicy i dworu w listopadzie 2014 roku
Dwór Sarny
Renesansowy dwór wzniesiony dla rodziny Reichenbachów na skale górującej nad dolinami Ścinawki i Włodzicy to budynek murowany z kamienia i cegły, potynkowany, na rzucie prostokąta, trzykondygnacjowy, z zagospodarowanym poddaszem, nakryty dachem mansardowym z naczółkami. Budynek wielokrotnie przebudowywany, między innymi w 1762 r. i w pierwszej połowie XIX w. W elewacji południowej dworu prostokątna wieża mieszcząca klatkę schodową, podwyższona o kondygnację ośmioboczną i nakryta cebulastym hełmem z latarnią. W elewacji zachodniej neorenesansowy portyk kolumnowy, podtrzymujący balkon, dostawiony w XIX wieku. W przedłużeniu wieży kaplica p.w. św. Jana Nepomucena, wzniesiona około 1725 roku na rzucie elipsy, połączona z dworem dwukondygnacyjnym łącznikiem. Elewacje rezydencji zachowały kamienne obramowania otworów okiennych i fragmenty sgraffita. Układ wnętrz dwutraktowy, pomieszczenia parteru nakryte sklepieniami. Elewacje kaplicy podzielone za pomocą pilastrów. We wnętrzach zachowany ołtarz św. Jana Nepomucena, stiuki i freski wykonane w 1738 roku przez Johanna Franza Hoffmanna. Na teren majątku prowadzi pochodząca z około 1590 roku brama wjazdowa. Część budynków folwarku użytkowana, pozostałe opuszczone popadają w ruinę. Szczególną uwagę warto zwrócić na pochodzący z 1660 r. spichlerz, z dwoma ozdobnymi renesansowymi szczytami.
Pałac letni
Barokowy pałac letni zbudowany na drugim brzegu rzeki, około połowy XVIII w., kilkukrotnie przebudowywany i remontowany (II połowa XIX w., 1935 rok, lata 70-te XX wieku). Budynek murowany z cegły, potynkowany, założony na planie prostokąta, dwukondygnacjowy, nakryty dachem mansardowym z lukarnami. Fasada ośmioosiowa, z centralnie usytuowanym głównym wejściem, pierwotnie ozdobionym portalem z kartuszem z herbem rodu von Götzen, skradzionym w 1996 roku. Elewacje o podziałach ramowych, ozdobione pilastrami i płycinami międzyokiennymi. Otwory okienne z kamiennymi uszatymi obramowaniami. Układ wnętrz trzytraktowy, z sienią przelotową na osi budynku. W salonie na piętrze zachowana iluzjonistyczna polichromia, być może wykonana przez Johanna Franza Hoffmanna. Wokół pałacu letniego rozciąga się park krajobrazowy, założony w 1880 roku w miejscu barokowego ogrodu. Budynek bez problemu można zobaczyć z zewnątrz. Mieści się w nim hotel i możliwość zwiedzenia wnętrz jest ograniczona.
Stan zabytku w lutym 2010 roku
W 2014 roku pałac letni wystawiony był na sprzedaż. W zabytku nie działał już hotel. Budynek można było zobaczyć z zewnątrz. Zdjęcia z listopada 2014 roku.
Informacje praktyczne i dojazd:
Dojazd komunikacją publiczną do Ścinawki Górnej zapewniają autobusy PKS Kłodzko. Najwięcej kursów ze Ścinawki jest w kierunku Nowej Rudy, do Kłodzka, Radkowa i Wałbrzycha autobusy jeżdżą rzadko. Dojazd z Górnego Śląska do Nowej Rudy nie należy do łatwych. Najlepiej jechać pociągiem do Kłodzka, z przesiadką we Wrocławiu. Pomiędzy Kłodzkiem, a Nową Rudą dosyć często kursują PKS-y. Podróżującym samochodem proponuję jechać z Gliwic autostradą A4 w kierunku Wrocławia do węzła Prądy, następnie DK 46 do Kłodzka. Z Kłodzka najlepiej wyjechać DK 381 (ul. Noworudzka) w stronę Nowej Rudy, za miejscowością Bierkowice, należy skręcić z niej w DK 386 prowadzącą do Ścinawki Średniej. Z tej ostatniej miejscowości do Ścinawki Górnej można dotrzeć DK 387. Majątek Sarny znajduje się na końcu miejscowości, na prawo od drogi. Odległość: w jedną stronę około 200 km. Samochód najlepiej zaparkować przy blokach wzniesionych w pobliżu pałacu letniego w drugiej połowie XX wieku.
Damian Dąbrowski,
Listopad 2010 r., aktualizacje zdjęć maj 2011r., listopad 2014r. Aktualizacja luty 2017r.