Powiat kłodzki, gmina Kłodzko
(nazwa niemiecka: Schwenz, Kreis Glatz)
Rys historyczny i stan obecny:
Pierwsze wzmianki o miejscowości pochodzą z połowy XIII wieku. Święcko dzieliło się na dwie części. Właścicielami jednej z nich byli miedzy innymi Georg von Tschischwitz, hrabia von Hartig, hrabia Anton von Haugwitz. Dział ten składał się w 1795 roku z folwarku, czterech gospodarstw kmiecych, 29 gospodarstw zagrodników i chałupników. Druga część Święcka należała do hrabiów von Bubna. W 1795 roku jej właścicielem był baron von der Hemm. W jego części wioski znajdował się folwark, 2 gospodarstwa kmiece i 11 zagrodniczych oraz chałupniczych. W sumie Święcko liczyło 191 mieszkańców. Według opisu miejscowości z 1830 roku składało się z czterech działów. Trzy spośród nich należały do starszego miejskiego Weese z Kłodzka. Pierwszy liczył 22 domy i 113 mieszkańców, drugi siedem domów i 32 mieszkańców, trzeci (kolonia Hochberg) 18 domów i 82 mieszkańców. Właścicielem czwartego działu był hrabia Friedrich Wilhelm Anton von Magnis (ur.1786r., zm.1861r.) z Bożkowa. W tej części wioski 80 osób mieszkało w 13 domach. Wszyscy mieszkańcy Święcka byli katolikami. W miejscowości znajdowała się kaplica, browar i gorzelnia. W 1843 roku działy należące do Pana Weese nabył landrat baron von Zedlitz-Neukirch i włączył w skład państwa Piszkowice (Herrschaften Pischkowitz und Birgwitz). Ta część Święcka liczyła 34 domy, 2 folwarki, 233 katolickich mieszkańców, na folwarkach hodowano 500 sztuk owiec merynosów i 69 sztuk bydła rogatego. Druga część Święcka w dalszym ciągu należała do hrabiego Antona von Magnis i składała się z 27 domów i 1 folwarku, zamieszkałych przez 145 osób wyznania katolickiego. Na folwarku hodowano 300 sztuk owiec merynosów. Podział wioski na dwa majątki utrzymał się do końca drugiej wojny światowej. Dobra rodziny von Magnis włączono w skład państwa stanowego Bożków (Herrschaft Eckersdorf). Informacje o właścicielach Bożkowa można znaleźć w artykule http://www.palaceslaska.pl/index.php?option=com_content&view=article&id=779:bozkow&catid=10:b&Itemid=28
Posiadłość von Magnisów w Święcku w 1886 roku liczyła 132ha, w tym 70ha pól uprawnych, 8ha łąk, 51ha lasów, 3ha stawów. Na folwarku hodowano 25 sztuk bydła rogatego. Według księgi adresowej z 1937 roku powierzchnia tych włości wynosiła 104ha, w tym 29ha pól uprawnych, 5ha łąk, 9ha pastwisk, 59ha lasów, 2ha dróg i podwórzy gospodarczych. Na przestrzeni połowy stulecia majątek został uszczuplony o 28ha.
Majątek Święcko II. Właścicielem drugiej posiadłości w Święcku był Constantin von Zedlitz-Neukirch (zm.1889r.), mąż Charlotte z domu von Falkenhausen z Piszkowic (ur.1819r., zm.1897r.). W 1886 roku dobra zarządzane przez inspektora Goebela liczyły 141ha, w tym 121ha pól uprawnych, 3ha łąk, 13ha lasów, 2ha gospodarstwa. Na folwarku hodowano 8 koni, 33 sztuki bydła rogatego, w tym 16 krów, 400 owiec. Po śmierci Constantina von Zedlitz-Neukirch właścicielami majątku byli jego spadkobiercy, a generalnym pełnomocnikiem została wdowa Pani Charlotte von Zedlitz-Neukirch z domu von Falkenhausen. W 1897 roku po śmierci baronowej Charlotte posiadłość odziedziczyła jej córka Florentine von Zastrow, małżonka Alfreda von Zastrow. Pani Florentine von Zastrow po raz ostatni wzmiankowana była w książce adresowej z 1902 roku. Zmarła przed 1905 rokiem, kiedy to jako właściciele majątku wymienieni byli już jej spadkobiercy. Generalnym pełnomocnikiem był zapewne jej syn porucznik Rudolph von Zastrow, w latach 1905-1913 pełniący funkcję landrata (starosty) powiatu niemodlińskiego. W 1905 roku dobra w Święcku miały 144ha powierzchni, w tym 121ha pól uprawnych, 3ha łąk, 13ha lasów, 2ha pastwisk, 0,5ha stawów, 1ha ogrodu, 3,5ha dróg i podwórzy gospodarczych. Gospodarstwem opiekował się inspektor Goebel z Bierkowic. Rudolph von Zastrow zmarł około 1917 roku. W 1917 roku właścicielami majątków Bierkowice i Świecko II (Birgwitz und Schwenz II) byli jego spadkobiercy. Połączone dobra liczyły w sumie 233ha, w tym 168ha pól uprawnych, 5ha łąk, 1ha stawów, 45ha lasów, 3ha ogrodu, 11ha dróg i podwórzy gospodarczych. W 1926 roku posiadłości należały do Constantina von Zastrow, Charlotte baronowej von Kottwitz, z domu von Zastrow i Luise von Zastrow, najprawdopodobniej dzieci Rudolpha von Zastrow. Rok później włości od rodziny von Zastrow wykupił Horst Jochem Krause. W 1937 roku majątki Bierkowice i Świecko II (Birgwitz und Schwenz II) w dalszym ciągu były jego własnością. Powierzchnia ich wynosiła 229,4ha, w tym 163,4ha pól uprawnych, 6ha łąk, 7,6ha pastwisk, 0,7ha stawów, 45,8ha lasów, 2,9ha ogrodu, 3ha dróg i podwórzy gospodarczych. Na folwarkach hodowano czarnobiałe bydło wschodniofryzyjskie i świnie niemieckiej rasy szlachetnej. Nadzór nad gospodarstwem sprawował generalny pełnomocnik inspektor Rudolf Ludwig. Po drugiej wojnie światowej majątek został przejęty przez państwo polskie.
Dom nr 4 – tzw. dwór
W zachodniej części Święcka zachowały się zabudowania gospodarcze dwóch folwarków. Jak opisano wyżej jeden z nich związany był od pierwszej połowy XIX wieku z właścicielami Bożkowa, a drugi Bierkowic. Niestety brak informacji uniemożliwia dokładne przypisanie poszczególnych zabudowań, prawdopodobnie północny folwark należał do rodziny von Magnis, a południowy do rodu von Zedlitz-Neukirch, a następnie jej spadkobierców. Na wschód od DK381 znajduje się budynek mieszkalny nr 4, określany również jako dwór. Skromne informacje źródłowe sprawiają, że nie sposób stwierdzić, kto był jego fundatorem i właścicielem. Budynek prawdopodobnie powstał w drugiej połowie XIX wieku, bądź został wtedy przekształcony w stylu neogotyckim. Niewielki dom mieszkalny, murowany, potynkowany, założony na planie prostokąta, na wysokich piwnicach, parterowy, z użytkowym poddaszem, nakryty płaskim dachem. Fasada (elewacja południowo-zachodnia) pięcioosiowa, z centralnym głównym wejściem, poprzedzonym schodami. Elewacje zachowały ozdobne detale architektoniczne, proste gzymsy między kondygnacjami, nadokienniki, gzyms wieńczący z fryzem arkadowym, krenelaż. Dobrze utrzymany budynek pełni funkcje mieszkalne, jest własnością prywatną i można go zobaczyć tylko z zewnątrz, zza ogrodzenia.
Zabytki w Święcku
Do rejestru zabytków nie wpisano żadnego obiektu w Święcku. W ewidencji zabytków znajdują się: kaplica p.w. św. Floriana, szkoła nr 18, dom mieszkalno-gospodarczy nr 1, stodoła w zespole nr 16, dom mieszkalny nr 4.
Informacje praktyczne i dojazd
Dojazd komunikacją publiczną do Święcka zapewniają autobusy PKS i busy prywatnego przewoźnika (P.W. Beskid) kursujące między innymi z Kłodzka, Nowej Rudy i Wrocławia. Ze względu na możliwość znalezienia przesiadki polecam dojazd przez Wrocław. Podróżującym samochodem proponuję jechać z Gliwic autostradą A4 w kierunku Wrocławia do węzła Prądy, następnie DK46 do Kłodzka przez Nysę. W Kłodzku należy kierować się na trasę DK8 (ul. Józefa Piłsudskiego), będącą swego rodzaju północną obwodnicą miasta. Z trasy tej znakowanej również jako E67, trzeba skręcić w prawo w DK381 prowadzącą do Nowej Rudy. Ta ostatnia droga przebiega przez sam środek Święcka. Odległość: z Gliwic w jedną stronę około 195km. Dom nr 4 – tzw. dwór znajduje się na północno-wschodnim krańcu Święcka. Samochód można zostawić przy opuszczonym budynku nr 1.
Damian Dąbrowski,
Grudzień 2013 r.
