Powiat górowski, gmina Niechlów
(nazwa niemiecka Tarpen, Kreis Guhrau)
Zabytki w Tarpnie
Do rejestru zabytków w Tarpnie został wpisany zespół dworsko-folwarczny (nr rej.: A/3717/1344 z 23.12.1992r.): dwór, nr 25 (nr rej.: A/3717/1345 z 23.12.1992r.), obora (nr rej.: A/3717/1348 z 23.12.1992r.), obora (nr rej.: A/3717/1349 z 23.12.1992r.), obora (nr rej.: A/3717/1350 z 23.12.1992r.) oraz relikt parku podworskiego (nr rej.: A/3717/1344 z 23.12.1992r.). Ponadto w ewidencji zabytków uwzględniono m.in. kolejne zabudowania zespołu dworsko-folwarcznego: dom mieszkalny (nr 25b), dom mieszkalny (nr 25d), dom mieszkalny (obecnie świetlica), stolarnia, kuźnia, garaż, stodoła, magazyn na nawozy.
Miejscowość wzmiankowano w 1310 roku jako Tarpenouo i Tarpnow. W 1791 roku właścicielem majątku w Tarpnie był von Podworowsky. W wiosce wzmiankowano pałac, 3 folwarki, 6 gospodarstw kmieci, 21 zagrodników, 1 chałupnika, dwa młyny. W sumie w 39 budynkach mieszkało 217 osób. W 1830 roku posiadłość należała do Kanthera. W opisie Tarpna wymieniono 39 domów, dwa folwarki, 260 mieszkańców, w tym 76 katolików, ewangelicką szkołę, browar, gorzelnię oraz dwa wiatraki. Przed 1845 rokiem włości nabył książę Wilhelm Friedrich Karl von Oranien-Nassau (ur.1797r., zm.1881r.), drugi syn króla Niderlandów Wilhelma I i księżniczki Wilhelminy pruskiej. Odtąd majątek dzielił losy dóbr książęcych w Sicinach. W 1845 roku w Tarpnie wzmiankowano 43 domy, dwa folwarki, 279 mieszkańców, w tym 71 katolików, ewangelicką szkołę, dwa wiatraki, browar, gorzelnię, kuźnię oraz hodowlę owiec merynosów. W 1876 roku folwark dzierżawił Sachs kupiec i właściciel ziemski z Góry. W 1881 roku dobra odziedziczyła Wilhelmina Frederika Anna Elisabeth Maria, księżniczka der Niderlande, von Oranien-Nassau, zwana Marie (ur.1841r., zm.1910r.), druga córka księcia Wilhelma Friedricha. Sachs pozostał dzierżawcą przynajmniej do 1886 roku. W 1894 roku generalnym pełnomocnikiem był królewski radca Pffafe z Sicin. Folwark w Tarpnie dzierżawił Krause. Majątek ten liczył 278ha, w tym 260ha pól uprawnych, 11ha łąk, 7ha gospodarstwa. Po śmierci Marie von Oranien-Nassau w 1910 roku majątek Tarpno w dalszym ciągu dzielił losy posiadłości w Sicinach. Około 1912 roku państwo stanowe Siciny-Tarpno z leśnictwem Wronów nabył porucznik Carl Gilka-Bötzow, właściciel fideikomisu z Jedrzychowic w powiecie wschowskim. Carl Gilka-Bötzow zmarł po 1917 roku. W 1926 roku włości należały do jego spadkobierców, a funkcję generalnego pełnomocnika pełnił Alfred Gilka-Bötzow, właściciel fideikomisu Wyszanów. W 1930 roku majątek był już w rękach małoletniego Ludwiga Gilka-Bötzow, a wspomniany wcześniej Alfred pozostawał jego opiekunem i generalnym pełnomocnikiem. Folwark dzierżawiła rodzina Hofmann. W 1937 roku Ludwig Gilka-Bötzow był samodzielnym właścicielem dziedzicznego sołectwa Siciny, leśnictwa Wronów z dobrami rycerskimi Tarpno. W 1937 roku majątek w Tarpnie miał powierzchnię 260ha, w tym 242ha pól uprawnych, 4ha pastwisk, 4,5ha parku, 9,5ha dróg, podwórzy gospodarczych i innych użytków.
Dwór w Tarpnie w I połowie XX wieku
Źródło: https://polska-org.pl/10673279,foto.html?idEntity=504296 (dostęp: 26.12.2023r.)
Źródło: https://polska-org.pl/9333149,foto.html?idEntity=504296 (dostęp: 26.12.2023r.)
Dwór w Tarpnie wzniesiono pod koniec XVIII wieku. Rezydencja była wielokrotnie przebudowywana. Na początku XX wieku dwór składał się z korpusu do którego dostawiono parterową przybudówkę zwieńczoną tarasem. W centralnej części korpusu znajdowało się główne wejście zaakcentowane powieką w połaci dachowej. Po 1945 roku majątek upaństwowiono. Na folwarku w Tarpnie funkcjonowało Państwowe Gospodarstwo Rolne. Dwór pod jego zarządem został znacznie przekształcony. Po upadku PGR-u w latach 90-tych XX wieku zabudowania znalazły się w gestii Agencji Własności Rolnej Skarbu Państwa. Obecnie folwark jest własnością prywatną. Dwór został częściowo wyremontowany, m.in. w budynku wymieniono dach; jednak pozostaje nieużytkowany. Rezydencja parterowa, wzniesiona na rzucie prostokąta, z częściowo użytkowym poddaszem, nakrytym dachem mansardowym z lukarnami. Główne wejście zlokalizowane jest asymetrycznie w fasadzie, poprzedzają je schody i niewielki ganek. W elewacji tylnej znajduje się piętrowy ryzalit. Elewacje dworu uproszczone, pozbawione ozdobnych detali architektonicznych. Dwór znajduje się w północnej pierzei zabudowań otaczających rozległy prostokątny majdan. Wokół dziedzińca folwarcznego przetrwały liczne budynki gospodarcze i mieszkalne. Do rezydencji od północy przylega relikt parku. Park tworzą głównie samosiewy, starodrzew został wycięty w II połowie XX wieku. W parku zachowano dawny staw.
Tarpno położone jest około 10 kilometrów na północny-zachód od Góry. Z miasta powiatowego najszybszy dojazd zapewnia lokalna droga przez Strumienną i Brzeżany. Zespół dworsko-folwarczny znajduje się w zachodniej części Tarpna, na północ od głównej drogi.
Dokładna lokalizacja dworu:
51.726330900019434, 16.460123959283287
Damian Dąbrowski,
Grudzień 2023r.
