Powiat kędzierzyńsko-kozielski, gmina Pawłowiczki
(nazwa niemiecka: Urbanowitz, w latach 1936-1945 Kreuzlinden, Kreis Cosel)
Rys historyczny i stan obecny
Pierwsza wzmianka o miejscowościpochodzi z 1223r. Wieś przez długi czas pozostawała własnością książęcą. W 1510r. książę opolski Jan II Dobry podarował Urbanowice Wacławowi Pełce. Następnie Bartosz Pelka, syn Wacława (zm. przed 1538r.) był właścicielem Łańca, Pociękarbia i Urbanowic. Pozostawił on dwóch synów: Bartosza juniora i Łukasza. Pierwszy z nich odziedziczył Łężce i Kamionkę koło Koźla, drugi posiadał Urbanowice i Male Rudno koło Gliwic (wzmianka z 1566r.). Łukasz Pełka, występujący w dokumentach do 1582r., z dwóch małżeństw, z Heleną Diwkowską i Maruszą von Frankenberg, pozostawił trzech synów: Wacława (zm.1597r.), Jana i Jerzego. Na przełomie XVI i XVII w. rodzina Pelka sprzedała Urbanowice Janowi von Oderwolff ze Straduni, w latach 1581-1601 pełniącemu funkcję burgrabiego opolskiego. Jego syn Jan junior w 1625r. był właścicielem Dobieszowic koło Koźla, trudno powiedzieć czy należały do niego również Urbanowice. Kolejnymi właścicielami majątku były rodziny von Oppersdorff i Twardawa. Od początku XVIII w. Urbanowice wchodziły w skład dóbr klasztoru cystersów w Rudach. Po kasacji klasztoru w 1810r. posiadłość w Urbanowicach ponownie stała się majątkiem szlacheckim. W 1873r. jej właścicielem był von Schröder. W 1886r. dobra liczące 803ha należały do hrabiego Hermanna von Seherr-Thoss z Dobrej. W 1894r. kolejną właścicielką posiadłości była hrabina Margarethe Apponyi z domu von Seherr-Thoss. W tym czasie dobra o powierzchni 803ha dzierżawił już Aleksander Mettenheimer, który w 1899r. wykupił majątek od rodziny von Seherr-Thoss. Aleksander Mettenheimer wzmiankowany był jako właściciel dóbr w Urbanowicach w księgach adresowych z lat 1905-1937. Za jego rządów powierzchnia majątku zmniejszyła się do 627ha w 1930r. i 565ha w 1937r. Rodzina Mettenheimer była właścicielami dóbr do końca drugiej wojny światowej. Następnie posiadłość została znacjonalizowana i przekazana w zarząd Państwowemu Gospodarstwu Rolnemu. W latach 1963-1998 w folwarku funkcjonowała Stacja Hodowli Roślin. W okresie Polski Ludowej pałac w Urbanowicach został w znacznym stopniu przebudowany. W budynku urządzono biura i mieszkania dla pracowników zakładu rolnego. Obecnie na terenie folwarku w dalszym ciągu prowadzona jest działalność gospodarcza. Pałac można zobaczyć z zewnątrz, z zza ogrodzenia.
Pałac
Rezydencję w Urbanowicach zbudowano zapewne w pierwszej połowie XIX w. po kasacji zakonu cystersów w Rudach, kiedy to miejscowość ponownie stała się majątkiem szlacheckim. Budynek został w znacznym stopniu przekształcony w drugiej połowie XX w. Pałac murowany z cegły, potynkowany, wzniesiony na rzucie prostokąta, z wydatnym ryzalitem w elewacji frontowej, dwu- i trzykondygnacyjny, nakryty dachami pulpitowymi i dwuspadowymi. Elewacje budynku pozbawione detali architektonicznych. Fasada o zmienionym układzie osi. Część korpusu została prawdopodobnie podwyższona o jedną kondygnację. Pałac otaczają niewielkie pozostałości parku, do budynku przylega dawny folwark, rozbudowany po 1945 roku.
Zabytki w Urbanowicach
Do rejestru zabytków w nie został wpisany żaden z budynków w Urbanowicach.
Informacje praktyczne i dojazd
Dojazd komunikacją publiczną do Urbanowic zapewniają autobusy PKS kursujące między innymi z Głogówka i Kędzierzyna-Koźla. Do Kędzierzyna można dojechać pociągiem z wielu śląskich miejscowości, np. z Gliwic, Rybnika, Opola. Podróżującym samochodem proponuję jechać z Gliwic autostradą A4 w kierunku Wrocławia do węzła Pławniowice, następnie DK40 do Kędzierzyna-koźla i DK38 w stronę Głubczyc. Z tej ostatniej trasy należy skręcić w prawo w lokalną drogę prowadzącą do Urbanowic przez Łężec. Odległość: w jedną stronę około 65 km. Dawny pałac znajduje się w centrum miejscowości, otoczony zabudowaniami gospodarczymi, nie jest widoczny z głównej drogi. Samochód można zaparkować w pobliżu zlikwidowanej szkoły w Urbanowicach, lub przy zabudowaniach dawnego folwarku.
Damian Dąbrowski,
Sierpień 2011 r.
