Powiat ząbkowicki, gmina Ziębice
(nazwa niemiecka: Schönjohnsdorf, Kreis Münsterberg, od 1932r. Kreis Frankenstein)
Rys historyczny i stan obecny
Początki miejscowości sięgają pierwszej połowy XIII w. W 1222r. Witostowice wchodziły w skład uposażenia klasztoru cystersów z Henrykowa. W 1328r. z rąk zakonników otrzymał wioskę Witzko von Johnsdorf. Pięć lat później właścicielem Witostowic był jego krewniak Jasko von Johnsdorf. Następnie majątek należał do: Petera von Domantz (1351r.), Wenzela von Haugwitz (1373r.), Bernharda von Donyn (1413r.), członków rodu von Stosch (w latach 1463-1497), Petera von Sebottendorfa (1497r.), Przibyslausa von Zierotin (1516r.) W 1578r. właścicielami Witostowic została rodzina von Burghaus. Najpóźniej w 1592r. miejscowość przeszła w ręce rodu von Zedlitz. Niedługo później (w 1601roku). wróciła jednak do von Burghausów. Kolejnym znanym ze źródeł właścicielem Witostowic był wzmiankowany w 1680r. Karl Zierotin. Następnie majątek należał do rodziny von Gallas: hrabiny Anny Karoliny z domu von Mansfeld (1707r.) i hrabiego Philippa Franza. W 1738r. Joseph von Hoditz sprzedał dobra w Witostowicach Gerhardowi, opatowi zakonu cystersów z Henrykowa. Po sekularyzacji zakonów w Prusach w 1810r. posiadłość przeszła na własność państwa, a następnie została sprzedana Fryderyce Luizie Wilhelminie von Hohenzollern, żonie księcia Wilhelma orańskiego, późniejszego króla Niderlandów. Majątek w Witostowicach wchodził w skład należących do Wilhelma orańskiego dóbr henrykowskich (Gesamtherrschaft Heinrichau). Posiadłość odziedziczyła ich córka księżniczka Zofia orańska. W 1842 r. Zofia orańska (ur.1824, zm.1897r.) wyszła za mąż za Karola Aleksandra, wielkiego księcia Sachsen-Weimar-Eisenach. W ten sposób Witostowice znalazły się w rękach dynastii Wettinów. Kolejnym właścicielem posiadłości był wielki książę Wilhelm Ernest (zm.1923r.). Następnie dobra należały do jego dzieci: Zofii (ur.1911, zm.1988r.), Karola Augusta (ur.1912r., zm. 1988r.), Bernarda (ur.1917, zm. 1986r.) i Jerzego Wilhelma (ur.1920r.). Po drugiej wojnie światowej majątek został upaństwowiony. W latach 1967-1970 na zamku w Witostowicach prowadzono prace remontowe: między innymi wykonano nową więźbę dachów i pokryto ją dachówka karpiówką, odwodniono budynek. W 1970r. zabytek przekazano w zarząd Państwowemu Gospodarstwu Rolnemu. W kolejnych latach zamek nieprawidłowo zagospodarowany powoli niszczał. W 1994 roku budynek został sprzedany prywatnemu inwestorowi. Niestety jak dotąd nie doczekał się kapitalnego remontu. Zamek w dalszym ciągu jest własnością prywatną, można go zobaczyć tylko z zewnątrz.
Zamek
Pierwsza warownia w Witostowicach prawdopodobnie została wzniesiona już w XIII wieku. Początki obecnej budowli sięgają połowy czternastego stulecia. Zamek został znacznie rozbudowany przez rodzinę von Stosch pod koniec XV w. W kolejnych wiekach zabytek był często przebudowywany. Zamek murowany z kamienia i cegły, potynkowany, trzyskrzydłowy, założony na planie litery „C”. Skrzydła częściowo podpiwniczone, dwu- i trzykondygnacyjne, nakryte dachami dwuspadowymi i naczółkowymi wykonanymi z dachówki. W skrzydle północnym ryzalit z bramą prowadzącą na dziedziniec. Od strony dziedzińca, w narożniku południowo-wschodnim kwadratowa wieża nakryta dachem namiotowym. Część okien w kamiennych obramowaniach, fragmentarycznie zachowane boniowanie naroży budynku. Układ wnętrz jedno- i dwutraktowy, w niektórych pomieszczeniach przyziemia zachowane sklepienia kolebkowe z lunetami i krzyżowe. Zamek otacza podwójny pas fos, z szańcami i pięcioma bastejami. Nad zewnętrzna fosą, od strony północnej przerzucono kamienny most, obok niego barokowe figury świętych: Floriana i Jana Nepomucena. Od wschodu do zamku przylega rozległy park o powierzchni około 13ha.
Zabytki w Witostowicach
Do rejestru zabytków w Witostowicach wpisanozespół zamkowy: zamek wodny (11.10.1960r., nr rej.: 785), park otoczony murem (25.06.1982r., nr rej.: 898/WŁ).
Informacje praktyczne i dojazd
Dojazd komunikacją publiczną do Witostowic jest bardzo trudny. W miejscowości zatrzymują się pojedyncze autobusy PKS Dzierżoniów Śląski kursujące z Ząbkowic Śląskich i Ziębic. Podróżującym samochodem proponuję jechać z Gliwic autostradą A4 w kierunku Wrocławia do węzła Brzezimierz, następnie DK396 do Strzelina i dalej DK395 w stronę Ziębic. Za miejscowością Wadochowice z tej ostatniej trasy należy skręcić w lewo w lokalną drogę prowadzącą przez Raczyce do Witostowic. Zamek znajduje się na prawo od drogi. Odległość: w jedną stronę około 170 km. Samochód można zaparkować przy bocznej drodze prowadzącej na teren dawnego folwarku.
Damian Dąbrowski,
Lipiec 2011 r.
