Powiat jeleniogórski, gmina Mysłakowice
(nazwa niemiecka: Schildau, Kreis Hirschberg)
Rys historyczny i stan obecny:
Początki dziejów miejscowości sięgają II połowy XIII w., a pierwsza źródłowa wzmianka na jej temat pochodzi z 1281 r. W tym czasie majątek należał do Eberharda von Schildau. W 1299 r. właścicielem Wojanowa został Siegfried, przedstawiciel wpływowej rodziny von Zedlitz. Zedlitzowie przybyli na Śląsk w II połowie XIII w. i dzięki nadaniom Piastów legnicko-brzeskich i świdnicko-jaworskich, w krótkim czasie stali się posiadaczami rozległych majątków. Wojanów w rękach Ziedlitzów pozostał co najmniej do czasu wojen husyckich. Później miejscowość była własnością rodu von Runge (1448 r.) i od 1486 r. Schaffgotschów. W połowie XVI w. Wojanów od Schaffgotschów wykupiła jedna z linii Zedlitzów. Część autorów przypuszcza, że wioska w tym czasie była podzielona na kilka majątków i jeden z nich cały czas pozostawał w rękach Zedlitzów. Prawdopodobnie w tym czasie w Wojanowie istniała już jakaś rycerska rezydencja, zastąpiona przez dwór wybudowany w latach 1603-1607 przez Nikolausa von Zedlitz und Nimmersath. W czasie wojny trzydziestoletniej dwór został w 1642 r. spalony przez szwedzkie oddziały. Odbudowę rodowej siedziby przeprowadził Christoph von Zedlitz dopiero w 1667 r. Zedlitzowie byli właścicielami Wojanowa do początku XVIII w., następnie wioska należała do rodów von Carwath i von Frankenberg. W 1754 r. majątek kupił Daniel von Buchs, nobilitowany, bogaty kupiec jeleniogórski. Von Buchs przebudował dwór na barokowy pałac, zachowując istniejący do dziś renesansowy portal. W 1817 r. kolejnym właścicielem posiadłości został podporucznik Karl Sigismund von Rothkirch, pruski tajny radca królewski. W kilka lat później von Rothkirch starał się sprzedać majątek rodzinie Radziwiłłów z Ciszycy, ale transakcja nie doszła do skutku. Dopiero po jego śmierci dobra nabył Karl Albrecht Ike, radca sądowy Prus. W latach 1832-33 przebudował on pałac w stylu neogotyckim, być może konsultując projekt z Karlem Friedrichem Schinklem. Jednocześnie wokół rezydencji założono park krajobrazowy. Pomimo znacznych inwestycji Karl Albrecht Ike nie związał się na dłużej z Wojanowem i w 1839 r. sprzedał posiadłość królowi pruskiemu Fryderykowi Wilhelmowi III, który podarował ją najmłodszej córce Luizie Auguscie (1808-1870). W latach 1839-1840 dokonano kolejnej przebudowy pałacu, przekształcając między innymi jego wnętrza i wznosząc dwie charakterystyczne oranżerie. Pracami budowlanymi kierował architekt Friedrich August Stüller lub jego uczeń Herman Wentzel. Według projektu Josepha Petera Lenné, znakomitego ogrodnika i dyrektora pruskich ogrodów królewskich przeobrażony został również park krajobrazowy. Odnowiony pałac w Wojanowie stał się rezydencją księżniczki Luizy Augusty i jej małżonka księcia Fryderyka, z dynastii niderlandzkiej. Był to zapewne czas największej świetności pałacu, do którego przybywali znamienici goście: Fryderyk Wilhelm III, król pruski; Mikołaj I, car Rosji. W 1889 r. kolejną właścicielką majątku została najmłodsza córka książęcej pary, księżna Luiza zu Wied. Następnie w 1908 r. posiadłość nabył Carl Krieg, porucznik rezerwy regimentu dragonów z Bredow. Był to początek końca świetności pałacu. W 1925 r. dobra w Wojanowie kupił konsul dr Kurt Effenberg z Wrocławia. Prawdopodobnie nie potrafił on utrzymać tak dużej posiadłość i w dwa lata później sprzedał jej część Wilhelmowi Kammerowi, wrocławskiemu wydawcy prasy. Książka adresowa z 1937 r. wymienia ich jako właściciel majątku i sytuacja ta nie zmieniła się do 1945 r. Pałac przetrwał drugą wojnę światową bez zniszczeń, ale po zajęciu miejscowości przez żołnierzy radzieckich jego wyposażenie zostało zniszczone lub zabrane przez Rosjan. To co przetrwało padło ofiarą miejscowych szabrowników. Władza ludowa po znacjonalizowaniu posiadłości przekazała pałac w zarząd Państwowego Gospodarstwa Rolnego, które wykorzystywało go jako budynek administracyjny i mieszkalny. Po upadku PGR-u gospodarująca jego majątkiem Agencja Własności Rolnej Skarbu Państwa w 1995 r. sprzedała zabytek polsko – włoskiej firmie. Nowi właściciele rozpoczęli dobrze zapowiadający się remont, niestety przerwany w 2002 r. pożarem. W jego wyniku zniszczeniu uległy górne kondygnacje budynku. Kiedy wydawało się, że pałacu nic już nie uratuje w 2004 r. pojawił się nowy inwestor. W ciągu zaledwie czterech lat zabytek został wspaniale odrestaurowany z przeznaczeniem na funkcje restauracyjne i hotelarskie. Remont nie skończył się jednak na samym pałacu, odnowiono również otaczające go zabudowania gospodarcze, w których urządzono ośrodek SPA & Wellness. Ośrodek posiada miedzy innymi 18 – metrowy basen, jacuzzi, saunę fińską i turecką oraz siłownię. W pobliżu znajdują się korty tenisowe i boisko do siatkówki. Tereny wokół świetnie nadają się na wycieczki rowerowe (rowery górskie można wypożyczyć w hotelu) i Nordic Walking. Dużą atrakcją zespołu pałacowego jest również pięknie utrzymany, rozległy (14 ha) park krajobrazowy, z licznymi okazami starodrzewu. W parkowym drzewostanie przeważają gatunki liściaste: lipy, dęby, jesiony, buki, olsze, kasztanowce, występują również gatunki iglaste: sosna zwyczajna i wejmutka. Szczegółowe informacje o ofercie hotelu w Wojanowie można znaleźć na stronie:
Zdjęcia pałacowych wnętrz:
Neogotycki pałac w Wojanowie to budynek murowany z cegły, potynkowany, wzniesiony na planie prostokąta zbliżonego do kwadratu, podpiwniczony, trzykondygnacjowy z mezaninem (niska kondygnacja przeznaczona na pokoje dla służby, dzieci, bądź gościnne) , nakryty wysokim dachem namiotowym z powiekami. Fasada (elewacja północna) czteroosiowa z centralnym sześciokondygnacyjnym ryzalitem mieszczącym klatkę schodową. W przyziemiu ryzalitu główne wejście do budynku ozdobione 2-arkadowym renesansowym portalem z kartuszami herbowymi na fryzie. W narożnikach w miejscu czterech baszt renesansowego dworu, wyższe, cylindryczne wieże, nakryte stożkowymi hełmami. Elewacje budynku boniowane, z detalem neogotyckim: krenelaż wsparty na machikułach, nadokienniki. W części otworów okiennych fasady zachowane renesansowe, kamienne obramowania. Po bokach fasady niskie dobudówki, pierwotnie pełniące funkcję oranżerii. W elewacji tylnej rozległy taras, ze schodami prowadzącymi do parku. Układ wnętrz dwutraktowy z centralnie umieszczoną sienią, nakrytą sklepieniem kolebkowym z lunetami. Za wyjątkiem sklepionych piwnic i sieni w pozostałych pomieszczeniach zastosowano płaskie stropy. W odnowionych wnętrzach szczególną uwagę warto zwrócić na dwukondygnacyjną salę balową z przemalowaną klasycystyczną polichromią i emporą muzyczną.
Pałac i park w Wojanowie
Informacje praktyczne i dojazd:
W Wojanowie znajduje się dworzec kolejowy na trasie Wrocław – Jelenia Góra. Osobom podróżującym z Górnego Śląska proponuję dojazd do miejscowości pociągiem z przesiadką we Wrocławiu. Dojazd do Wojanowa zapewniają również autobusy komunikacji miejskiej z Jeleniej Góry - linia nr 11. Ewentualnie z Jeleniej Góry można podjechać autobusami nr 3, 20 i 33 do Łomnicy, położonej bardzo blisko Wojanowa. Podróżującym samochodem proponuję jechać z Gliwic autostradą A4 w kierunku Legnicy, do węzła Kostomłosty i dalej DK 5 do Bolkowa. Z Bolkowa polecam jazdę DK 3 w stronę Jeleniej Góry, przed centrum miasta, można skręcić w lewo w ul. Dzierżonia prowadzącą do Wojanowa. Ulica ta kieruje prosto do pałacu. Odległość: w jedną stronę niecałe 260 km. Ze względu na czas potrzebny na dojazd proponuję co najmniej dwudniową wycieczkę. Na miejscu samochód można zostawić na parkingu, blisko pałacu.
Damian Dąbrowski,
Październik 2010 r.
Tekst powstał z wykorzystaniem materiałów zebranych przez Pana Emila Pyzika.