Powiat górowski, gmina Wąsosz
(nazwa niemiecka Wehlefronze, Kreis Wohlau, następnie Waldhagen, Kreis Guhrau)
Zabytki we Wrzący Wielkiej
Do rejestru zabytków nie został wpisany żaden obiekt we Wrzący Wielkiej. W ewidencji zabytków uwzględniono m.in. zespół folwarczny: dom mieszkalny obok ruin dworu, dom mieszkalny nr 18, dom mieszkalny nr 20, dwie stodoły, spichlerz, stajnia, park podworski.
Miejscowość wzmiankowano w 1498 roku jako Wronnza. W 1787 roku we Wrzący Wielkiej znajdował się folwark, 9 gospodarstw zagrodników, 2 chałupników, wiatrak, dom gminny. Wieś liczyła 100 mieszkańców. Właścicielem majątku był von Niebelschütz. W 1830 roku dobra należały do majora Hansa Wolfa Rudolfa von Niebelschütz (ur.1787r., zm.1830r.). We Wrzący Wielkiej wzmiankowano 18 domów, folwark, 114 ewangelickich mieszkańców, wiatrak. W 1845 roku właścicielką posiadłości była wdowa po majorze von Niebelschütz. W opisie miejscowości wymieniono 18 domów, siedzibę pańską z folwarkiem, 110 mieszkańców, w tym 2 katolików, wiatrak, hodowlę 450 owiec merynosów. Następnie majątek odziedziczył porucznik Woldemar Wolf Balthasar von Niebelschütz (ur.1820r., zm.1871r.), syn Hansa Wolfa. W 1871 roku właścicielką posiadłości została Lidia Helena Karolina Henrietta (ur.1854r.), jedyna córka Woldemara von Niebelschütz i Heleny z domu von Hohberg. W 1872 roku majątek we Wrzący Wielkiej od Lidii von Niebelschütz odkupił kapitan Friedrich Wilhelm von Seydlitz und Ludwigsdorf (ur.1839r., zm.1916r.). W 1894 roku dobra majora Wilhelma von Seydlitz und Ludwigsdorf, liczyły 240ha, w tym 146ha pól uprawnych, 29ha łąk, 50ha lasów, 9ha dróg, podwórzy gospodarczych i innych użytków. W 1916 roku posiadłość otrzymała w spadku Pani Charlotte Jenny Edith (ur.1873r., zm.1957r.), córka Friedricha Wilhelma von Seydlitz i żona starosty dr praw Curta Kajusa Reinharda Wilhelma von Engelmann z Przyborowa (ur.1866r.). W rękach małżeństwa von Engelmann majątek we Wrzący Wielkiej pozostał do około 1926 roku. W 1930 roku właścicielem dóbr był już Franz Koch, dzierżawca z Kamienia Górowskiego. Włości we Wrzący Wielkiej miały powierzchnię 240ha, w tym 125ha pól uprawnych, 20ha łąk, 30ha pastwisk, 50ha lasu, 10ha parku i ogrodu, 5ha dróg, podwórzy gospodarczych i innych użytków. Franz Koch był wzmiankowany w księgach adresowych do 1937 roku. W tym czasie dobra rycerskie Wrząca Wielka liczyły 225ha: 135ha pól uprawnych, 20ha łąk, 9ha pastwisk, 50ha lasu, 6ha parku i ogrodu, 5ha dróg, podwórzy gospodarczych i innych użytków. Folwark specjalizował się w hodowli bydła oraz hodowli i tuczu świń niemieckiej rasy szlachetnej. Rozwinięta była uprawa roślin okopowych.
Rezydencja we Wrzący Śląskiej została wybudowana w I połowie XIX wieku jako siedziba jednaj z linii rodu von Niebelschütz. Brak przedwojennych widokówek uniemożliwia dokładniejszy opis zrujnowanego budynku. Dwór był założeniem dwuskrzydłowym, zbudowanym na planie litery „L”, skrzydła posiadały częściowo jedną, częściowo dwie kondygnacje, użytkowe poddasze, nakryte były wysokimi dachami. W miejscu połączenia skrzydeł umieszczono oranżerię. Po drugiej wojnie światowej rezydencję zmieniono w wielorodzinny budynek mieszkalny. Od lat opuszczony budynek zmienia się w coraz większą ruiną. Zawaleniu uległ dach i stropy, rozpadła się część ścian wewnętrznych i murów obwodowych. W lepszym stanie zachowania są zabudowania gospodarcze obejmujące z trzech stron dziedziniec folwarczny. Użytkowane budynki podzielono między prywatnych gospodarzy. Gruzowisko dawnego dworu otacza zaniedbany park przylegający od południa do folwarku.
Wrząca Wielka położona jest około 25 kilometrów na południowy-wschód od Góry. Z miasta powiatowego dojazd lokalnymi drogami do Wąsosza, dalej parę kilometrów DK36 w kierunku Wińska i ponownie lokalnymi drogami przez Płoski i Kamień Górowski. Dawny majątek stanowi większą część zabudowy Wrzący Wielkiej, położony jest a południowym krańcu miejscowości.
Dokładna lokalizacja zrujnowanego dworu:
51.49771969761813, 16.69989354682046
Damian Dąbrowski,
Listopad 2022r.
