Powiat górowski, gmina Niechlów
(nazwa niemiecka Weschkau, Kreis Guhrau)
Zabytki w Wiosce
Do rejestru zabytków nie został wpisany żaden obiekt w Wiosce. W ewidencji zabytków uwzględniono: domy mieszkalne (nr 3, 4, 6, 11, 29) oraz pełniący funkcję świetlicy dom mieszkalny nr 27.
Miejscowość wzmiankowano w 1326 roku jako Weska. Do 1810 roku Wioska, podobnie jak majątek w pobliskich Sicinach, wchodziła w skład dóbr klasztoru cystersów w Lubiążu. W 1791 roku w Wiosce znajdowały się wolne dobra, 16 gospodarstw kmieci, 2 zagrodników, 2 chałupników, 3 wiatraki oraz 10 innych zabudowań. W miejscowości w 31 domach mieszkały 173 osoby. W wyniku sekularyzacji przeprowadzone w 1810 roku w Królestwie Prus włości stały się własnością dynastii Hohenzollernów. Król Prus Friedrich Wilhelm II przekazał majątek swojej córce Wilhelmine von Preuβen (ur.1774r., zm.1837r.), małżonce króla Niderlandów Wilhelma I (ur.1772r., zm.1843r.). W 1830 roku w Wiosce wzmiankowano 37 domów, dziedziczne sołectwo, 207 mieszkańców, w tym 13 katolików, 3 wiatraki. W 1837 roku dobra otrzymał w spadku książę Wilhelm Friedrich Karl von Oranien-Nassau (ur.1797r., zm.1881r.), drugi syn króla Wilhelma I i księżniczki Wilhelminy pruskiej. Po raz ostatni książę Friedrich niderlandzki został wymieniony w opisie miejscowości w 1845 roku. W tym czasie w Wiosce znajdowało się 36 domów, wolne sołectwo oraz trzy wiatraki. Miejscowość liczyła 211 mieszkańców, w tym 13 katolików. W drugiej połowie XIX wieku majątek książęcy został rozparcelowany, świadczy o tym brak informacji na temat jakiejkolwiek posiadłości w kolejnych księgach adresowych. Dopiero w dokumencie z 1898 roku wymieniono liczące 81ha dziedziczne sołectwo należące do R. Beerela z Góry. R. Beerela wzmiankowano do 1902 roku Kolejnymi właścicielami majątku dziedzicznego sołectwa byli: w latach 1905-1909 Adam Markwitz, w latach 1912-1917 Jan Mieloch, w latach 1921-1926 Oswald Grüner, w latach 1930-1937 Johannes Woywode. W 1937 roku dobra miały powierzchnię 90ha, w tym 70ha pól uprawnych, 17ha łąk, 2ha lasu, 1ha dróg, podwórzy gospodarczych i innych użytków.
Dwór w I połowie XX wieku
Źródło: https://wroclaw.fotopolska.eu/nowe_zdjecia/m54010,Satok.html?galeria_zdjec=&m=52922&f=139519-foto (dostęp: 29.12.2023r.)
Źródło: https://polska-org.pl/9969612,foto.html?idEntity=504298 (dostęp: 29.12.2023r.)
Źródło: https://polska-org.pl/4809640,foto.html?idEntity=504298 (dostęp: 29.12.2023r.)
Dwór w Wiosce jako siedziba właścicieli dziedzicznego sołectwa został zbudowany w XIX wieku. Był to budynek murowany, zbudowany na planie prostokąta, złożony z dwóch skrzydeł, parterowego i dwukondygnacyjnego, obydwa z użytkowymi poddaszami, nakrytymi dachami dwuspadowymi. Główne wejście mieściło się w fasadzie w części parterowej, na styku obydwu skrzydeł. Poprzedzał je niewielki taras ze schodami. Elewacje były skromnie dekorowane, gzymsami, opaskami wokół okien, prostymi odcinkowymi nadokiennikami.
Dwór przetrwał II wojnę światową. Na terenie folwarku w czasach Polski Ludowej utworzono Państwowe Gospodarstwo Rolne podlegające pod Kombinat w Naratowie, a z czasem będące częścią Zakładu Rolnego w Tarpnie. Pod zarządem PGR-u dwór był wielorodzinnym budynkiem mieszkalnym. Dach budynku pokryto papą. Nie prowadzono jednak bieżących remontów i z czasem dach zaczął przeciekać, a dwór powoli niszczał. W latach 90-tych XX wieku po upadku PGR-u majątek znalazł się w gestii Agencji Własności Rolnej Skarbu Państwa. Następnie grunty w kierunku Tarpna wraz z zabudowaniami zostały na kilkanaście lat wydzierżawione. Pod rządami dzierżawcy z dworu wyprowadził się ostatnim mieszkaniec. Ostatecznie zdewastowany budynek jeszcze w latach 90-tych XX wieku został rozebrany. Około 2010-2012 roku dzierżawca wykupił majątek z rąk rządowej agencji. Obecnie pozostaje właścicielem gruntów i ostatniego z budynków dawnego folwarku. W gospodarstwie prowadzi hodowlę krów. Po dworze nie ma nawet śladu, teren po rozebranym budynku został splantowany. Z całego majątku pozostały: brama i część murowanego ogrodzenia, jeden z budynków gospodarczych oraz kilka dorodnych drzew.
Wioska położona jest około 11 kilometrów na północny-zachód od Góry. Z miasta powiatowego dojazd DW323 do Glinki i dalej lokalną drogą przez Łagiszyn. Miejsce po majątku dziedzicznego sołectwa znajduje się w środku wioski, na północ od głównej drogi. Charakterystycznym punktem położonym w pobliżu jest kaplica mszalna p.w. św. Hieronima.
Prawdopodobna lokalizacja nieistniejącego dworu:
51.74509624681003, 16.46213943407002
Damian Dąbrowski,
Grudzień 2023r.
