Powiat świdnicki, gmina Marcinowice
(nazwa niemiecka Klein Wierau, Kreis Schweidnitz)
Zabytki w Wirkach
Do rejestru zabytków w Wirkach nie wpisano żadnego obiektu. W ewidencji zabytków ujęto: kaplicę (przy domu nr 17), szkołę (nr 38), Dom Ludowy (nr 11), domy mieszkalne (nr 2, 8, 9, 12, 17, 18, 25), zespół folwarku nr 17, zabudowania gospodarcze przy nr 18. Co ciekawe żaden wpis nie objął zabudowań największego folwarku w wiosce znajdującego się przy budynku nr 10.
Miejscowość wzmiankowano w 1292 roku jako Parva Wira. Przez wiele stuleci losy Wirek podobnie jak sąsiednich Wir były związane z zakonem augustianów z Wrocławia. Dopiero w 1810 roku dobra zostały sekularyzowane i przejęte przez państwo pruskie. Odtąd majątek w Wirkach wchodził w skład królewskiej domeny podlegającej pod urząd w Sobótce, a następnie w Świdnicy. W 1830 roku w Wirkach wzmiankowano m.in. wolne sołectwo, browar i dwa młyny wodne. W opisie miejscowości z 1845 roku ponownie wymieniono wolne sołectwo i dwa młyny wodne. Na folwarku w Wirkach hodowano 1030 owiec merynosów i 218 sztuk bydła. Kolejne informacje o majątku wolnych sołtysów (nr 1) pochodzą z 1894 roku. Właścicielem dóbr liczących 193ha (w tym 167ha pól uprawnych, 10ha łąk, 15ha lasów, 1ha dróg, podwórzy gospodarczych i innych użytków) był Rudolf Gross. W jego rękach włości pozostały przynajmniej do 1905 roku. Przed 1909 rokiem posiadłość nabył Hermann Rossdeutscher, do którego należało także sołectwo w sąsiednich Wirach. Majątek w Wirkach miał powierzchnię 193ha, w tym 162ha pól uprawnych, 10ha łąk, 20ha lasu, 1ha ogrodu, dróg i podwórzy gospodarczych. Dobra pozostały własnością Hermann Rossdeutschera conajmniej do 1937 roku. Przynajmniej od 1926 roku włości dzierżawił kapitan w stanie spoczynku Herbert Rossdeutscher. W 1937 roku majątek liczył 219ha, w tym 180ha pól uprawnych, 12ha łąk, 22,5ha lasów, 0,5ha ogrodu, 1ha dróg, podwórzy gospodarczych i innych użytków. Po drugiej wojnie światowej włości przejęło państwo polskie. Na terenie folwarku w Wirkach działa prywatne gospodarstwo, a dawna siedziba sołtysów pełni funkcje wielorodzinnego budynku mieszkalnego. Budynek nie jest objęty jakąkolwiek ochroną konserwatorską. Obecnie nie posiada żadnych cech stylowych. W ostatnich latach obiekt przeszedł generalny remont, który mógł zmienić jego elewacje. Nie mniej obiektywnie trzeba stwierdzić, że budynek jest zadbany i na tle wioski prezentuje się bardzo dobrze. Niestety trudno w nim dopatrzeć się śladu zabytku.
Do dziś zachowało się niewiele przedwojennych widokówek z Wirek. Na żadnej z nich nie jest przedstawiona siedziba sołtysów. Na jednej znajduje się zdjęcie nieznanego budynku opisanego jako Wohnhaus. Trudno określić czyja to była siedziba i gdzie położony był ten budynek.
Źródło: https://polska-org.pl/4342783,foto.html?idEntity=506110 (dostęp: 29.05.2019r.)
Wirki położone są około 12 kilometrów na wschód od Świdnicy. Dojazd z miasta powiatowego drogą krajową nr 35 do Pszenna i dalej drogą lokalną przez Kątki. Folwark z budynkiem nr 10 znajdują się w centrum Wirek, tuż obok głównej drogi przebiegającej przez wioskę.
Damian Dąbrowski,
Maj 2019r.
