Powiat dzierżoniowski, gmina Łagiewniki
(nazwa niemiecka: Lauterbach, Kreis Reichenbach)
Rys historyczny i stan obecny:
Miejscowość wzmiankowano w 1370 roku pod nazwą Lutirbach. W 1626 roku majątek w Sieniawce należał do Hansa von den Heide. W 1654 dobra posiadał baron von Naihaus. Kolejnymi właścicielami byli: Ernst Georg von Ullersdorf, rody von Bibra i von Giesenburg. W 1676 roku włości w Sieniawce od Tobiasa Ferdinanda barona von Giesenburga nabyło Kolegium Jezuickie z Wrocławia. Po kasacie zakonu jezuitów w 1775 roku posiadłość zakupił Ferdinand von Sandraczky-Sandraschütz i włączył w skład majoratu Bielawa. Według opisu z 1785 roku w Sieniawce znajdował się kościół, szkoła, folwark, 9 gospodarstw kmiecych, 37 zagrodniczych i 9 chałupniczych. Wioskę zamieszkiwały 374 osoby. W 1830 roku majątek w Sieniawce wchodził w skład majoratu Bielawa należącego do hrabiego von Sandraczky-Sandraschütz. W miejscowości wzmiankowano pańską siedzibę, wolne sołectwo, folwark, 94 domy, 593 mieszkańców, w tym 66 ewangelików, kościół katolicki podlegający parafii w Jaźwinie Dolnej, katolicką szkołę, browar, cztery młyny wodne. Ewangelicy posiadali kościół w Ratajnie (Ober-Panthenau, Kreis Nimptsch). W 1845 roku posiadłość w Sieniawce w dalszym ciągu wchodziła w skład majoratu Bielawa hrabiego Erdmanna von Sandreczky. W miejscowości wzmiankowano 96 domów, pańską siedzibę, wolne sołectwo, folwark, 672 mieszkańców, w tym 124 ewangelików, katolicki kościół, katolicką szkołę, browar, gorzelnię, cztery młyny wodne. Na folwarku hodowano m.in. 1520 owiec merynosów i 321 sztuk bydła rogatego. W 1857 roku właścicielem majoratu Bielawa obejmującego majątek Sieniawka był Erdmann Karl hrabia von Sandreczky-Sandraschütz (ur.1808r., zm.1863r.). W 1863 roku majorat odziedziczył jego syn Hans Adam Friedrich hrabia von Sandreczky-Sandraschütz (zm.1886r.). W 1886 roku posiadłość w Jaźwinie Dolnej wraz z resztą majątków wchodzących w skład majoratu Bielawa otrzymał w spadku Ernst Julius von Seidlitz-Ludwigsdorf (ur.1863r., zm.1930r.), siostrzeniec Hansa Adama von Sandreczky-Sandraschütz. W tym czasie włości w Sieniawce liczyły 540ha, w tym 264ha pól uprawnych, 30ha łąk, 1ha pastwisk, 224ha lasów, 12ha stawów, 9ha dróg, podwórzy gospodarczych i innych użytków. Na folwarku hodowano 22 konie, 70 sztuk bydła rogatego, w tym 37 krów, 900 owiec, 23 świnie. Za zgodą cesarza Wilhelma II Ernst Julius zmienił nazwisko rodowe na hrabia von Seidlitz-Sandreczky. W 1905 roku należący do niego majorat Bielawa miał powierzchnię 6362ha, z czego na posiadłość w Sieniawce przypadało 540ha. Folwarkiem w Jaźwinie zarządzali inspektorzy. Wielkość majątku i jego zagospodarowanie przez wiele lat nie ulegało zmianie. Gospodarstwo specjalizowało się m.in. w tuczu świń, hodowli karpia i hodowli owiec merynosów na mięso. W 1926 roku włości w Sieniawce w dalszym ciągu liczyły 540ha, w tym 264ha pól uprawnych, 30ha łąk, 224ha lasów, 12ha stawów, 9ha dróg, podwórzy gospodarczych i innych użytków. Zmianie nie uległa również całkowita powierzchnia fideikomisu. W 1930 roku majorat liczący 5086ha otrzymał w spadku Adolf hrabia von Seidlitz-Sandreczky. Według księgi adresowej z 1937 roku właścicielem majoratu Bielawa pozostawał Adolf hrabia von Seidlitz-Sandreczky. Wchodzący w skład fideikomisu (5581ha) majątek Sieniawka liczył 559ha, w tym 242ha pól uprawnych, 34ha łąk, 22ha pastwisk, 233ha lasów, 12ha stawów, 16ha dróg, podwórzy gospodarczych i innych użytków. Po drugiej wojnie światowej śląskie posiadłości rodu von Seidlitz-Sandreczky przejęło państwo polskie. W rezydencji i folwarku w Sieniawce do stycznia 1946 roku stacjonowały wojska radzieckie. Władze polskie przekazały następnie majątek pod pieczę Państwowego Ośrodka Hodowli Zarodowej w Łagiewnikach. W Sieniawce funkcjonował oddział zakładu. We dworze urządzono lokale mieszkalne dla pracowników gospodarstwa. W 1968 roku przeprowadzono remont zabytku. W 1978 roku miał jeszcze miejsce remont elewacji dworu. Być może był to ostatni remont jaki przeprowadzono w budynku. Kolejnymi właścicielami majątku były: Państwowe Gospodarstwo Rolne Sieniawka, Agencja Własności Rolnej Skarbu Państwa, Agencja Nieruchomości Rolnych, prywatna spółka. Obecnie trudno stwierdzić jaka jest sytuacja własnościowa zabudowań. Część pomieszczeń dworu oraz oficyna (nr 66) są nadal zamieszkane. Większość nieużytkowanych zabudowań gospodarczych dawnego folwarku popadła w ruinę. Przyszłość wyjątkowo cennego zabytku jakim jest dwór szachulcowy w Sieniawce pozostaje niepewna.
Dwór
Rezydencja wzniesiona przez zakon jezuitów w 1678 roku, być może w miejscu wcześniejszej siedziby szlacheckiej otoczonej fosą. Późnorenesansowy dwór był przebudowywany w XVIII, XIX i na początku XX wieku. Budynek wzniesiony na planie prostokąta, dwukondygnacyjny, o konstrukcji szachulcowej z murowanym przyziemiem. Użytkowe poddasze nakrywa dach dwuspadowy z powiekami, pobity gontem. Fasada (elewacja południowa) jedenastoosiowa, z asymetrycznie usytuowanym głównym wejściem, ozdobionym drewnianym portalem z datą „1678” i monogramem „IHS OCH ZO MRA IPH”. Na wysokości pierwszego piętra, ponad głównym wejściem umieszczono istniejący do dzisiaj zegar słoneczny. W elewacji ogrodowej (północnej) parterowa dobudówka wzdłuż całej długości dworu, mniejsze przybudówki w elewacjach bocznych. Według różnych źródeł układ wnętrz dwu- bądź trzytraktowy. W części pomieszczeń zachowane sklepiania kolebkowe z lunetami. Obecnie wokół dworu zachowane relikty fosy. Na północ od rezydencji pozostałości ogrodu. Fasada dworu skierowana jest na dawny dziedziniec folwarczny. Pozostałe pierzeje dziedzińca tworzą zamieszkała oficyna i niszczejące zabudowania gospodarcze.
Zabytki w Sieniawce
Do rejestru zabytków w Sieniawce wpisano kościół filialny p.w. św. Jana Chrzciciela, 1880-1883 (nr rej.: A/1266 z 15.07.2009r.) oraz dwór szachulcowy z 1678r. (nr rej.: A/4692/464 z 6.06.1957r.). Ponadto w ewidencji zabytków znajdują się m.in. oficyna mieszkalno-gospodarcza w zespole dworskim (nr 66), zabudowania gospodarcze w zespole dworskim: dwie obory, stajnia, trzy stodoły, trafostacja.
Informacje praktyczne i dojazd
Dojazd komunikacją publiczną do Sieniawki zapewniają autobusy prywatnego przewoźnika (Usługi Autokarowe, Mariusz Romańczuk) kursujące m.in. z Bielawy, Dzierżoniowa i Wrocławia. Ze względu na możliwość znalezienia przesiadki polecam dojazd przez Wrocław. Podróżującym samochodem proponuję jechać z Gliwic autostradą A4 w kierunku Wrocławia do węzła Brzezimierz, następnie DK396 do Strzelina i dalej DK39 do Łagiewnik. W Łagiewnikach należy skierować się na trasę nr 384 (ul. Jedności Narodowej). Po minięciu Ratajna z trasy DK384 trzeba skręcić w lewo w lokalną drogę prowadzącą do Sieniawki. Dwór (nr 65) z folwarkiem znajdują się we wschodniej części miejscowości na prawo od głównej drogi. Odległość: w jedną stronę z Gliwic około 175km, z Wrocławia niecałe 50km. Na miejscu samochód można zostawić przy opuszczonych zabudowaniach gospodarczych dawnego folwarku, w bezpośrednim sąsiedztwie dworu.
Damian Dąbrowski,
Czerwiec 2015 r.
