Powiat dzierżoniowski, gmina Niemcza
(nazwa niemiecka: Ruschkowitz, w latach 1936-1945 Lohenstein, Kreis Nimptsch, od 1932r. Kreis Reichenbach)
Rys historyczny i stan obecny:
Miejscowość wzmiankowano w 1373 roku pod nazwą Reskewicz. W drugiej połowie XVII wieku Ruszkowice należały do Daniela Kaspra von Lohenstein (ur.1635r., zm.1683r.), właściciela Kielina i Stóg. W 1783 roku dobra w Ruszkowicach, zapisane w dokumencie jako Ruschwitz, posiadała Pani Blickelin, z domu von Uechtriz. W wiosce znajdował się folwark i 9 gospodarstw chałupników. Niewielką osadę zamieszkiwało zaledwie 61 osób. W 1830 roku właścicielem majątku w Ruszkowicach był baron von Kottwitz. W miejscowości wzmiankowano 12 domów, folwark, 67 ewangelickich mieszkańców. Wioska należała do parafii w Dobrzenicach (Ober Siegroth, Kreis Nimptsch). W 1845 roku posiadłość była własnością Gottlieba Schölzela, który nabył ją cztery lata wcześniej. W Ruszkowicach znajdował się folwark i 11 domów. Wioska liczyła 83 mieszkańców, w tym 5 katolików. W księgach adresowych z lat 1856-1866 wzmiankowano Pana Schölzel, zapewne chodzi o wymienionego wcześniej Gottlieba Schölzel. W dokumentach od 1872 roku jako właściciel majątku pojawia się porucznik Schölzel, być może syn Gottlieba. W 1886 roku dobra rycerskie Ruszkowice należały do kapitana Edwina Schölzel. Włości miały powierzchnię 149ha, w tym 130ha pól uprawnych, 4ha łąk, 12ha lasów, 3ha dróg, podwórzy gospodarczych i innych użytków. Na folwarku hodowano 12 koni, 38 sztuk bydła rogatego, w tym 22 krowy, 450 owiec i 15 świń. W 1905 roku właścicielem posiadłości pozostawał Edwin Schölzel. Jego majątek liczył 149ha, w tym 128ha pól uprawnych, 4ha łąk, 14ha lasów, 3ha dróg, podwórzy gospodarczych i innych użytków. Edwin Schölzel prawdopodobnie zmarł pomiędzy 1917 a 1918 rokiem. W 1918 roku właścicielem majątku w Ruszkowicach był już porucznik Fritz Zirpel. Jego włości w 1921 roku miały powierzchnię 186ha: 137ha pól uprawnych, 7ha łąk, 3ha pastwisk, 36ha lasów, 3ha ogrodu, dróg i podwórzy gospodarczych. Fritz Zirpel pozostał właścicielem majątku przynajmniej do 1937 roku. Według księgi adresowej z 1937 roku dobra rycerskie w Ruszkowicach liczyły 170ha, w tym 98,5ha pól uprawnych, 7ha łąk, 22ha pastwisk, 35ha lasów, 5,5ha parku i ogrodu, 2ha dróg i podwórzy gospodarczych. Po zakończeniu drugiej wojny światowej majątek przejęło państwo polskie. Losy rezydencji w Ruszkowicach po 1945 roku nie są znane. Prawdopodobnie folwark był użytkowany przez Państwowe Gospodarstwo Rolne, a dwór zamieniono w wielorodzinny budynek mieszkalny. Obecnie zabytek w dalszym ciągu pełni funkcje mieszkalne i można go zobaczyć tylko z zewnątrz z pewnej odległości. Do rezydencji przylega dawny park, obecnie raczej przypominający las niż regularne założenie. Polna droga w kierunku Brochocina prowadzi przez środek pofolwarcznego dziedzińca, wokół którego zachowała się część zabudowań gospodarczych.
Dwór
W źródłach z 1783, 1830 i 1845 roku w Ruszkowicach wzmiankowano folwark. Być może istniejący do dziś dwór został wzniesiony dopiero w drugiej połowie XIX wieku przez rodzinę Schölzel, w rękach której miejscowy majątek pozostał od około 1856 roku do 1918 roku. Dwór murowany z cegły, potynkowany, założony na planie prostokąta, dwukondygnacyjny, z częściowo użytkowym poddaszem nakrytym dachem dwuspadowym z naczółkami. Fasada (elewacja południowa) skierowana w stronę parku, siedmioosiowa, z centralnym trzyosiowym pozornym ryzalitem, zwieńczonym trójkątnym przyczółkiem. Na osi ryzalitu niewielki ganek, pierwotnie ozdobiony boniowaniem. Główne wejście akcentuje prosta opaska wykonana w tynku. Nad wejściem pojedynczy kartusz. Druga dłuższa elewacja (północna) skierowana na dziedziniec folwarczny, powtarza układ fasady, pozbawiona jest jednak ganku, a wejście umieszczono w niej asymetrycznie, w trzeciej osi od zachodu. Elewacje nieco uproszczone, pierwotnie posiadały opaski wokół otworów okiennych.
Wygląd dworu przed drugą wojną światową możemy poznać dzięki widokówkom zamieszczonym na portalu http://dolny-slask.org.pl, poniżej jedna z nich.
Źródło: http://dolny-slask.org.pl/5225098,foto.html?idEntity=504105 (dostęp: 15.06.2015r.)
Zabytki w Ruszkowicach
Do rejestru zabytków nie wpisano żadnego obiektu w Ruszkowicach. W ewidencji zabytków znalazły się dom mieszkalny (nr 4), obora w zespole przy budynku nr 4, park dworski.
Informacje praktyczne i dojazd
Niestety dojazd komunikacją publiczną do Ruszkowic nie jest możliwy. Autobusy PKS z Kłodzka, Wrocławia, Ząbkowic Śląskich oraz prywatne busy firmy P.W. Beskid z Wrocławia i Nowej Rudy zatrzymują się w położonej w pobliżu Niemczy oraz Nowej Wsi Niemczańskiej. Podróżującym samochodem proponuję jechać z Gliwic autostradą A4 w kierunku Wrocławia do węzła Brzezimierz, następnie DK396 do Strzelina i dalej DK39 do Łagiewnik. W Łagiewnikach należy skręcić w lewo na drogę nr 8 w kierunku Kłodzka (ul. Kłodzka). Z trasy E67 (DK8) najlepiej skręcić w lewo do Niemczy. Z miasta należy wyjechać na południe ulicą Ogrodową prowadzącą do Podlesia. Na skrzyżowaniu w Podlesiu trzeba skręcić w lewo w lokalną drogę do Ruszkowic. Zespół dworsko-folwarczny znajduje się na wschodnim krańcu miejscowości przy gruntowej drodze do Brochocina. Samochód można zostawić na poboczu drogi, w pobliżu dworu. Odległość: w jedną stronę z Gliwic około 185km, z Wrocławia nieco ponad 55km.
Damian Dąbrowski,
Czerwiec 2015 r.
